музей

ТРАГЕДЫЯ ХАТЫНІ 

МО 21.03.2024

У НАС  ЗНОЎ ПРЫЗАВОЕ ТРЭЦЯЕ МЕСЦА Ў КОНКУРСЕ ЮНЫХ ЭКСКУРСАВОДАЎ - МУРАЎЁВА ВАРВАРА -2 КЛАС

Падведзены вынікі раённага этапу абласнога конкурсу "Лепшы музей установы адцкацыі".

 Актыў школьнага музея, начале з дырэктарам музея Пяцэвіч А.У., заняў ІІІ месца ў намінацыі "Лепшая брэндавая прадукцыя", два І-х месца ў намінацыі "Лепшая рэклама музея ўстановы адукацыі" ( паднамінацыі флайер, буклет).

 

Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь была прынята 15 сакавіка 1994 года.У Канстытуцыі замацаваны правы,свабоды і абавязкі грамадзян.Стала добрай традыцыяй менавіта ў гэты дзень у нашай школе як і па ўсёй рэспубліцы правядзення акцыі ГА БРСМ "Мы - грамадзяне Беларусі з уручэннем маладым жыхарам нашай краіны галоўнага дакумента кожнага грамадзяніна - пашпарта.Селета яго атрымала 8 навучэнцаў нашай школы.На цырымоніі прысутнічалі -начальнік пашпарт нага стала Пятрэвіцкага сельвыканкама- Калеснік Тамара Аркадзьеўна і  намеснік дырэктара па выхаваўчай рабоце Засадзінская Аксана Іванаўна.Завяршылася мерапрыемства агульным фотаздымкам ў школьным музеі.

https://learningapps.org/watch?v=penxjz99c24  подвиг пары

https://learningapps.org/watch?v=pz6h71ark24  викторина  вов

 

прачытай 

даведнік па музею

https://interacty.me/projects/bf23b59b30643b8a

ТЫДЗЕНЬ МУЗЕЯЎ

12.05	АДКРЫЦЦЁ ТЫДНЯ. Інтэрактыўная экскурсія “Спаленыя вёскі Навагрудчыны” Выстава “Віншавальная паштоўка да Дня працы і да 9 мая”
13.05	Гісторыя аднаго экспаната  “Наручны гадзіннік Духоўнік Вольгі” Акцыя “Падары экспанат музею”
15.05	Музей у чамадане “Вялікая і назаўжды” Конкурс баявых лісткоў “Хто сказаў,што трэба кінуць песні на вайне… ”
16.05	Квэст “Хатняе начыненне” Лекцыя” Народная лялька ”
17.05	Экскурсія “Ад абскуры да пікселяў” Майстар-клас “Напішы мне пісьмо”
18.05	Інтэрактыўная гульня “Назад у СССР.Як гэта было” Падвядзенне вынікаў

 

 

2023 год

Пятрэвіцкая СШ

 

 

Тыдзень музеяў. Дзень першы.

Адкрыццё тыдня.

Інтэрактыўная экскурсія “Спаленыя вёскі Навагрудскага раёна”

https://docs.google.com/presentation/d/1tfVlVexK0327yHRcLCv3jVKBInV_CaWjfrGwrZ4oP2o/edit?usp=sharing                   спаленыя вёскі

https://interacty.me/projects/17615ba279ffac2b

 

Выстава паштовак і плакатаў да 1 мая і 9 мая.

       У рамках тыдня музеяў у першы дзень была праведзена інтэрактыўная экскурсія “Спаленыя вёскі Навагрудчыны”. Вучні яшчэ раз папрацавалі з картай Навагрудскага раёна. Спачатку ім быў прапанаваны для інфармацыі стэнд “Генацыд на Навагрудчыне”, выявамі вёсак. Затым праведзена больш падрабязнае знаёмства з кожнай з 16 вёсак. А пасля кожнаму была дана магчымасць знайсці вёскі на інтэрактыўнай  карце.

     У школьным музеі пачала працаваць выстава віншавальных паштовак да свят 1 мая і 9 мая.

 

 

Тыдзень музеяў. Дзень другі.

Гісторыя аднаго экспаната  “Наручны гадзіннік Духоўнік Вольгі”

Акцыя “Падары экспанат музею”

https://docs.google.com/presentation/d/1lmFfCQm7pVkXNp0z5sOIdCJKLhEjnmKfHDUPU9r5qtg/edit#slide=id.p                         Знаходка года 2022

 

     У гэты дзень вучням было прапанава пазнаёміцца з выпускніцай нашай школы Духоўнік Вольгай.

      Вольга : Удзельніца першых юнацкіх летніх Алімпійскіх гульняў ( Сінгапур.)

      Рэкардсменка Рэспублікі Беларусь па спартыўнай хадзьбе на дыстанцыі

5000 м.

       15-разовая чэмпіёнка Рэспублікі Беларусь па с\х. Прызёр міжнародных спаборніцтваў ( Ялта,2010).

       Кандыдат у майстры спорту па лёгкай атлетыцы. Стыпендыятка прэміі аблвыканкама імя А.І.Дубко. Скончыла Інстытут журналістыкі БДУ. Зараз жыве ў Геленджыке, выхоўвае сына Арцёма.

       У калекцыі школьнага музея ёсць рэчы Вольгі : гадзіннік, стартавы нумар з алімпіяды, фотаздымак фініша ў Сінгапуры, пропуск на спаборніцтвы. 

       У акцыі “Падары экспанат музею ” прынялі ўдзел вучні 1-6 , 11 класаў. Музей папоўніўся плюшавым фотаальбомам, цацкамі, рамкай з фотаздымкамі,гільзай,кнігай па дамаводству, сталовымі прыборамі.

 

 

Тыдзень музеяў. Дзень трэці

   У гэты дзень вучням малодшых класаў прапанавалі   экскурсію

“Музей у чамадане  на тэму “Вялікая і назаўжды”. Вучням паказалі экспанаты, якія належалі ветэранам Пятрэвіцкага сельскага Савета, якімі яны карысталіся ў гады вайны. Гэта значыць ім болей 80 гадоў. Яны напамін нашчадкам пра страшныя падзеі тых часоў.Сярод іх: каска, табакарэзка, кацялок,кубак, газавая лямпа, пісьмо салдата, чырвонаармейская кніжка, сундук салдата, шынель, афіцэрская сумка. Затым вучні змаглі паспрабаваць свае веды падчас інтэрактыўнай віктарыны “У гады вайны”.

Для вучняў 10-11 класаў быў праведзены конкурс баявых лісткоў “Хто сказаў, што трэба кінуць песні на вайне… ” , у якіх былі адлюстраваны самыя вядомыя ваенныя песні, іх гісторыя напісання і ілюстрацыя да песні.

https://drive.google.com/file/d/15HYQpQsm3-S5RfnT1--iU3S3kCj-2AJj/view

памяць сэрца

https://interacty.me/projects/c7c1b98d1e69a56a

 

 

Тыдзень музеяў. Дзень чацвёрты.

У гэты дзень вучні пачатковых класаў прынялі ўдзел у квэсце “Хатняе начыненне”. Дзеці адгадвалі загадкі і знаходзілі прадмет, які знаходзіўся у чамадане. Затым знаёміліся з ім, спрабавалі падняць чыгун на вілках, замясіць цеста з дапамогай калатоўкі, даведаліся, што такое луг, як узважваць прадметы з дапамогай бязмена. Хлопчыкі з задавальненнем павязвалі пояс, а дзяўчынкі спрабавалі прасаваць бялізну. Вучні старэйшых класаў паслухалі лекцыю пра “Народную ляльку”,а затым паспрабавалі знайсці ляльку для кожнага месяца каляндарнага года, даведаліся пра значэнне кожнай лялькі для чалавека.

Квэст “Хатняе начыненне”

https://docs.google.com/document/d/1sorVX3p6caTXIj7dKEfoYpJxgD_6jp40a0pwmBEUmgo/edit  хатняе начыненне

https://interacty.me/projects/4cc08e33247a5d18

Лекцыя” Народная лялька ”

https://docs.google.com/presentation/d/138i1ureqznv5C_Tn0e_557e9TOO36Cbx4UQ8BjklaEQ/edit#slide=id.g4fc44b7c6e_0_316

https://docs.google.com/document/d/1JiEqM-txpb3zUH3445utytiJlrRFtaScJfXhtErlzVs/edit?usp=sharing  гульня

 

 

Тыдзень музеяў. Дзень пяты.

  Сёння для многіх вучняў экскурсія ў новы музей фота“Ад абскуры да пікселяў”аказалася ўпершыню, таму вучні з задавальненнем разглядалі экспанаты, пазнаёміліся з фоталабараторыяй.З цікавасцю разглядалі рамкі з чорна-белымі здымкамі, шукалі знаёмыя твары.І знаходзілі сваіх бабуль і дзядуль у маладосці, сваіх бацькоў на школьных мерапрыемствах.Чыталі надпісы на фотаздымках, як старонкі нашай гісторыі.

 У гэты ж дзень з вучнямі 7 і 8 класаў быў праведзены майстар-клас па вырабу і афармленню пісьмаў з фронту.Вучні аккуратна і з захапленнем аднесліся да выканання і афармлення пісьма. Пісалі пісьмо пераможцам, сваім сябрам, бацькам.

Экскурсія

https://docs.google.com/document/d/1AhvKuvuYTY_lgZZgQXfIN9ahXmLF3eft-A42NnUFzFk/edit?usp=sharing  музей фота

https://docs.google.com/presentation/d/1zUtr8tbe1mQ4ywQUo68QSY7iNdixcPUDdwssA5Nol4g/edit#slide=id.g21a67c955c1_0_40

 https://interacty.me/projects/2510739110964430

 

 Тыдзень музеяў.Дзень шосты.

Сёння дзень быў азнаменаваны інтэрактыўнай гульнёй  “Назад у СССР. Як гэта было”.

 Інтэрактыўная гульня  “Назад у СССР. Як гэта было”. Дзеці пазнаёміліся з новым афармленнем дадзенай экспазіцыі. Парадаваліся за калекцыю гадзіннікаў, якая была сабрана падчас рэалізацыі школьнага праекта “Ствараем гісторыю разам”.Зноў наведвальнікам была прапанавана інтэрактыўная віктарына “Назад у СССР”.

https://docs.google.com/presentation/d/1eIqwmECsvGqC5_KGgn1ySMvAw2kV7031ifG7fm6IE5k/edit#slide=id.g22b2237c9a9_0_100

https://interacty.me/projects/a56e405e3b7cbb43

https://docs.google.com/document/d/1orbKuPk7jIDAe2IQxozdvUx6NR-OYqma/edit?usp=share_link&ouid=108763930739811183488&rtpof=true&sd=true        Віктарына

Падвядзенне вынікаў тыдня.Афармленне справаздачы на сайце музея і школы.

 

 

 

 

Традыцыйна 15 лютага ў школьным музеі праводзяцца мерапрыемствы, прысвечаныя Дню вывада войск з Афганістана. У гэтым годзе для вучняў малодшых класаў была праведзена экскурсія “Мае землякі -  мой гонар”. Вучні пазнаёміліся з былымі выпускнікамі школы, якія выконвалі свій інтэрнацыянальны доўг у рэспубліцы Афганістан. Для вучняў сярэдняга звяна была праведзена інтэрактыўная экскурсія “Далёкае рэха афганскай вайны” у форме “Музей у дыпламаце”. У яго ўвайшлі сабраныя ў пачатку 90-х гадоў мінулага стагоддзя фотадакументы, літаратура, элементы абмундзіравання А.І.Равуцкага, І.Д.Шапяля, І.А.Петрукевіча, Ю.А.Мантуша, М.Г.Несцера. Былыя  салдаты афганскай вайны перадалі свае рэчы на захаванне дырэктару музея А.В.Пяцэвіч. Цяпер экспанаты прадстаўлены ў тэматычнай “вітрыне– дыпламаце”. А вучні  старэйшых класаў былі запрошаны на урок Мужнасці “Далёкае рэха Афганскай вайны”. Слухаючы запісаныя ўспаміны, праглядаючы фотаздымкі, вучні ясна ўяўлялі падзеі той жорсткай вайны. Цяпер у іх з’явілася жаданне сустрэцца з воінамі-інтэрнацыяналістамі, каб ужывую пачуць іх аповед. І на бліжэйшую гадавіну паспрабаваць запрасіць былых вучняў да сябе на мерапрыемства.

З 15 снежня ў музеі праходзіць выстава "Навагодняя паштоўка"

Лістапад 2022 Падведзены вынікі раённага этапу абласнога конкурсу "Лепшая рэклама музея ўстановы адукацыі". У намінацыі "Рэкламны буклет" ( у творчым выкананні) дырэктар школьнага музея Пяцэвіч А.У. з буклетам "Мая малая радзіма" заняла І месца.

 

сакавік 2022 год   3 месца абласным этапе рэспубліканскага конкурсу “ У кожнага часу свае героі“ у намінацыі “ Афганская вайна – жывая памяць”

люты  2022 год    1 месца на раённым этапе рэспубліканскага конкурсу “ У кожнага часу свае героі“ у намінацыі “ Афганская вайна – жывая памяць”

https://docs.google.com/presentation/d/1gcwTBvv13k_wLS4CYgz2v-jtuoARMSwWkkeE4wTU4dE/edit?usp=sharing  да дня    вываду войск з Афганістана 

 Выдатная навіна!!!! Па выніках абласнога турысцка- краязнаўчага праекта "Ад вытокаў да будучыні", які праходзіў студзеня па снежань 2021 года, у намінацыі "Музееманія" каманда Пятрэвіцкай школы атрымала Дыплом ІІІ ступені, кіраўнік Пяцэвіч А.У.

Віншуем з перамогай!

КВЭСТ

Прылады працы нашых продкаў

 

Мэта: абудзіць цікавасць вучняў да гістарычнага мінулага свайго народа, яго побыту; выхаванне павагі да памяці продкаў, роднай мовы; развіццё навыкаў звязнага маўлення, папаўненне слоўнікавага запасу, фарміраванне ў дзяцей цікавасці да гісторыі і культуры свайго народа, азнаямленне школьнікаў з прадметамі народнага побыту, праз арганізацыю экскурсійнай-гульнявой дзейнасці (квэстаў).

Задачы:

1) Замацаваць веды аб прадметах даўніны і народнага побыту.

2) Развіваць патрэбу ў самарэалізацыі.

3) Развіваць камунікатыўныя якасці дзіцяці праз гульнявую дзейнасць.

4) Развіваць уяўленне, памяць, лагічнае мысленне.

5) Замацоўваць уменне арыентавацца ў прасторы.

6) Развіваць творчыя здольнасці дзяцей.

7) Папулярызацыя дзейнасці музея.

 

Метады:

1) Гульнявы: накіраваны на развіццё культуры ўзаемаадносін, памяці, лагічнага мыслення, ўяўлення.

2) Рэпрадуктыўны (наглядна-слоўны): паказ экспанатаў, аповяд педагога, школьнікаў;

Абсталяванне: экспанаты музея,  наглядны матэрыял (карткі з загадкамі і пытаннямі).

Сцэнарый мерапрыемства.

   Вядучы: Добры дзень мае сябры, рада ўсіх вас бачыць я.

   Наш музей быў адкрыты ў 2007 годзе. Але да гэтага ў нас існаваў музейны куток. У музеі зараз больш 500 экспанатаў – гэта прадметы побыту, якімі нашы аднавяскоўцы карысталіся 40-60 гадоў таму. Сабраны яны краязнаўцамі з дапамогай настаўнікаў, навучэнцаў, мясцовых жыхароў.

 --Тут, на гэтым матэрыяле,

Што сабралі ад душы,

Хоць навуковую якую

Дысертацыю пішы...

   Збор экспанатаў музея працягваецца. Нашы экскурсаводы праводзяць экскурсіі, сустракаюцца з ветэранамі Вялікай Айчыннай вайны, з мясцовымі жыхарамі. Затым афармляюць альбомы, стэнды аб людзях роднага краю і вёскі, праводзяць экскурсіі па музеі для вучняў малодшых класаў і сярэдняга звяна, для гасцей школы.

 

А сёння «Беларуская хатка» нам дзверы адчыняе шырока,

Каб усе загадкі адгадалі,

І аб прадметах расказалі,

Будзем ведаць мы ўсё і ўся,

 Цудоўная гісторыя мая.

 Сябры, сёння у квэст мы пагуляем, і ўсе загадкі адгадаем ...

 Квэст - гэта гульня, у якой трэба добра падумаць, пашукаць падказкі і вырашыць розныя задачы і галаваломкі.

   Тэма нашай гульні « Прылады працы нашых продкаў»

 І зараз я раскажу вам правілы гульні. Калі вы правільна выканаеце заданне то атрымаеце літару, з якіх трэба будзе скласці ключавое слова. Ці падказку, якая вам дапаможа рухацца далей і зрабіць ваш шлях больш лёгкім.

Выканаўшы усе заданні і склаўшы слова вы знойдзеце прадмет, у якім схаваныя скарбы (сюрпрыз - салодкі ласунак).

   Цяпер наша заданне складаецца ў тым, каб разгадаць загадкі пра прадметы даўніны (удзельнікі квэста запрашаюцца ў «хатку» дзе наглядна прадстаўлены прадметы даўніны, зашыфраваныя ў загадкі, пасля адгадвання загадкі прапануецца апісаць прадмет, назваць яго прызначэння, і па магчымасці расказаць што-небудзь пра яго).

 

Заданне 1.Адгадайце пра які экспанат ідзе гаворка

   Прывяжаш –пойдуць

Развяжаш – застануцца (лапці)

 

Экскурсавод.

 

Лапці плялі лыкавыя і лазовыя,

На штодня і новыя.

Хоць адышлі яны ў нябыт,

Артысту з імі проста спрыт.

Без іх ніяк не абысціся:

Па сцэне ты ў іх прайдзіся.

Артыст ты будзеш проста “клёвы”,

Замацуй ты лепш аборы.

   Будзённым абуткам служылі лапці, святочным – скураныя пасталы і чорныя хромавыя чаравічкі, боты.

   Лапці — традыцыйны сялянскі абутак, плецены з лыка (лазовага, ліпавага), пяньковых або льняных вітушак ці тонкіх вяровачак.

   Лыка для лапцей дралі ў маі, чэрвені. Лыкавыя скруткі вешалі ў клеці, на гарышчы хаты; перад выкарыстаннем іх размочвалі ў цёплай вадзе, каб былі эластычнымі.

   Выраб лапцей быў пераважна мужчынскім заняткам. Іх плялі ў вольны ад работы час, часцей у зімовыя вечары. Лапці насілі дарослыя і дзеці на працягу ўсяго года. Іх надзявалі на палатняныя анучы, зімой — на суконкі. Дробная шляхта замест ануч ужывала шарсцяныя панчохі.

Вы атрымліваеце літару К

Заданне 2. -Адгадайце загадкі:

Два браткі хочуць пабіцца, ды рукі кароткія.

Два купаюцца, а трэці дзівіцца.

Паміж двух мораў, па мясных горах, гнуты масток ляжыць.

Гэта каромысла.

Экскурсавод.

-Разглядзіце яго. Для чаго яна прызначана? Паспрабуйце пранесці ваду.

Першарадным прадметам сельскага побыту раней лічылася каромысел (каромысла). Цяпер каромысел ужо амаль нідзе і не ўбачыш, хіба што ў далёкай глыбінцы, у тых вёсках і сёлах, дзе яшчэ жывыя нацыянальныя звычаі, дзе да гэтага часу захаваліся традыцыйныя рамёствы і промыслы. Старыя нашы казалі, што сіла ў чалавека ёсць да тых часоў, пакуль ён можа насіць ваду ў вёдрах на каромысле. А хлопец лічыўся ўжо хлапцом, калі пачынаў насіць ваду такім спосабам.

Каромысел дапамагаў несці, не стамляючыся, на плячах два вядра вады некалькі сот метраў, перакладаючы на хаду каромысел з аднаго пляча на іншае. А як прыемная на смак вада з крыніцы, ды яшчэ з таго вядра, якое прынесла на каромысле родная маці. Бегаеш, бывала, падранкам, забяжыш наперад да маці, пап'еш вады прама з вядра - і сыдзе кудысьці стомленасць, і быццам новыя сілы прыйдуць.

Нашэнне вады на каромысле - цэлы рытуал. Калі ідзеш за вадой, два пустых вядра павінны быць у левай руцэ, а само карамысла - у правай. І ўжо, вядома, размовы ля калодзежа. Бывае, дзясяткамі хвілін жанчыны могуць размаўляць, трымаючы пры гэтым на плячах каромысел з поўнымі вёдрамі. Вось ужо сапраўды жаночы запал да размоў, за якімі і цяжару не заўважаюць.

У вас з’явілася літара А.

 

Заданне 3. Паслухайце загадкі, як прыклады мастацкага апісання прадмета, і адгадайце, пра якую яны прыладу працы.

Між дубінкі, між ляшчынкі - кавалачак скурацінкі.

або

Круціцца, верціцца, на ноч павесіцца.

Адгадка: цэп.

Экскурсавод.

Цэп складаецца з двух палак - доўгай і кароткай, звязаных скураным раменьчыкам – «лазняй». На першы погляд, цэпам працаваць проста. А на самай справе – гэта цяжкая праца. Але селянін не шкадаваў сіл, таму што ведаў: «Хлеб – бацюшка, карміцель!». Бывалі цапы жаночыя і мужчынскія.

 

Усе выдатна справіліся з пастаўленай задачай. І атрымліваюць трэцюю літару Л.

 

4 заданне. (Рабятам прапануюцца карткі на якіх напісаны назвы розных прадметаў). Церніца, часалка, прасніца,кубак,пацефон,табакарэзка, верацяно, калаўрот ,сукала, варстат, чаўнок, пранік.

Сябры, вам трэба выбраць карткі з прадметамі побыту, якія знаходзяцца ў нас у музеі і адносяцца да ткацтва, аддаць вядучаму. А карткі, якія лішнія трэба адкласці ў бок.

 Усе выдатна справіліся з пастаўленай задачай, і атрымліваюць чацвёртую літару Ы.

Экскурсавод.

З наступленнем зімы, калі заканчваліся палявыя работы, жанчыны пачыналі апрацоўваць лён…Спачатку льнотрасту неабходна было высушыць, сцерці. А на такіх шчотках сцертую льнотрасту часалі,затым вычэсвалі яшчэ валасяной шчоткай, і , калі лён станавіўся роўным і шаўкавістым, можна было думаць і аб прадзенні. Прасці звычайна, пачыналі з надыходам піліпаўскага (перадкаляднага) посту. Доўгімі зімовымі вечарамі, запаліўшы газавую лямпу, жанчыны пралі вычасаны лён на верацяно ці калаўрот. Прасніца, верацяно, калаўрот таксама былі неабходнымі элементамі пасагу.

З наступленнем вялікоднага посту, калі дзень станавіўся святлейшым і даўжэйшым, жанчыны пачыналі ткаць. Ад умення жанчыны, ад якасці і колькасці вытканага палатна ці сукна, залежаў дабрабыт сям’і. Праца гэта была адказная. Каб зрабiць нiткi больш мяккiмi i моцнымi, з асновай трэба нямала папрацаваць. Яе парылi гадзiн 6-8 у лузе. Ведаеце, што такое луг? Гэта шчолачная вадкасць, якая атрымоўваецца, калi кiпень прапусцiць праз слой попелу. Луг знiшчае тлустасць i робiць нiткi мяккiмi. Потым аснову крухмалiлі, таўклi ў ступе або выбiвалi пранiкам, расцягвалi, сушылi, плялi ў пляцёнкi.

Нарэшце кросны настроены. Цяпер можна браць i чаўнок. Дзецi ў сялянскiх хатах засыналi пад калыханку матчыных красён. Рыпелi панажы, стукалi бёрда з набiлiцамi. Хадзiлi ўверх – унiз нiты – i ткалася палатно, белае цi расквечанае яркiмi ўзорамi. На чарадзейных кроснах ткалася ўсё: ад грубага зрэб’я да тонкага кужалю. I сёння яшчэ ў вясковай хаце можна ўбачыць куфар, дзе ляжыць скарб, вытканы на кроснах.

         Палатно, вытканае на кроснах, трэба было давесці да ладу: вымачыць, выбіць пранікам, адбяліць. Звычайна вясною гаспадар запрагаў каня і вёз на калёсах трубкі палатна за вёску, на бераг рэчкі ці возера. Там гаспадыня вымочвала палатно ў вадзе. Потым рассцілала яго на беразе і, стаўшы на калені, біла - перыла пранікам - пляскатым драўляным бруском. На роснай траве, пад сонечнымі промнямі палатно за дзень добра адбельвалася. Прыязджаў на кані гаспадар, і палатно, скручанае ў трубкі, зноў адвозілі дахаты.

 

 5 заданне. Пятую літару нашага загадкавага словы вы зможаце знайсці ў тым прадмеце, які знаходзіцца ў нашым музеі. Адгадаўшы што гэта за прадмет, вам трэба знайсці гэты прадмет, і выцягнуць з яго літару-падказку.

І вось вам падказка.

А гэта  – высокая круглая кадачка, звужаная кверху. Рабілі яе з клёпак або выдзёўбвалі з дрэва. Клёпкі найчасцей стругалі з елкі, гладка апрацоўвалі гэблікам і сцягвалі абручамі. Яна  мела накрыўку з адтулінаю пасярэдзіне – для калатоўкі-біла .(Маслабойка).

 Экскурсавод.

І вось перад вамі бойка.  Калі малако адстойвалася ў збанках, гаспадыня збірала зверху смятану – густы, тлусты слой. Назапашвала смятаны ўдосталь і біла з яе ў бойцы масла.

         Масла білі ўручную. Калатоўка шпарка бегала зверху-ўніз, знізу-ўверх. Бегала доўга і без перадыху, каб смятана ў бойцы не астыла. Збіўшы масла, злівалі ў збанкі маслёнку. Кіславатая, з залацістымі крупінкамі масла, яна смачна сёрбалася потым з цёплаю бульбаю. Прыгадваецца казка пра дзвюх жабак, якія трапілі ў пастку – збанок са смятанаю. Адна жабка адразу выдыхнулася, здалася і патанула ў смятане. А другая, упартая, доўга працавала лапкамі, як калатоўкаю, і збіла са смятаны масла. Стала на грудку масла і выскачыла са збанка на волю. Казка цікавая і павучальная: ніколі не падайце духам, сябры, верце ў свае сілы – і зможаце выбрацца з любой пасткі.

Вось вы і малайцы, знайшлі 5 літару С.

Заданне 6.Прачытайце назву наступнага экспаната ЬУЕРЛБ

(Рубель)

Экскурсавод.

І палатно, і вырабы з яго трэба было час ад часу разгладжваць. І тканыя вырабы разгладжвалі качалкамі. Гэта прылада працы, іграла не апошнюю ролю ў штодзённым сялянскім побыце, да таго ж з'яўлялася чыста жаночым - яно выкарыстоўвалася ў хатнім гаспадарцы - гэта рубель. Рубель выкарыстоўваўся для разглажвання — "пракатваннем" пасля мыцця сухой тканіны з'яўляючыся, па сутнасці, правобразам праса. Для гэтага разглажваемую тканіну  шчыльна набягалі на цыліндрычнай формы драўляны каток, а зверху пракатвалі па плоскай паверхні рабочай часткай рубель, які пры гэтым з сілай прыціскалі абедзвюма рукамі за рукаяць і супрацьлеглы канец.

 Вугальныя прасы прыйшлі на змену рубелям. Вугальныя прасы з'явіліся ў пятроўскія часы ў XVII стагоддзі. Яны былі чыгуннымі. Ва ўнутраную паражніну такіх прасаў насыпалі гарачае вуголле, пасля чаго прыступалі да прасавання бялізны. Па меры астывання - вуглі мянялі на новыя. Самыя ж першыя старадаўнія прасы з'явіліся 2000 гадоў таму ў Кітаі. Усяго вядома сем асноўных тыпаў прасаў.

Вось вы і знайшлі 6 літару К.

 

Заданне 7.Пра гэтую рэч казалі

Ён – малы, ды удалы,

Чалавеку статус надае.

Завяжы яго на пояс –

І гонару на ўсіх стае.

Ткалі яго і вышывалі

З важнасцю, у спакоі.

А вешалі яго

На відным месцы ў пакоі.  (Пояс)

 

Экскурсавод.

 Паясочак сіні –недзе ад матулі.

 А чырвоны, ён- мужу кашулі.

 А вось гэты – гэты, доўгі з кутасамі,

 Падпярэзваў святам мамін брат часамі.

 Загудзелі дуду, гуслі заігралі,

 Брат скакаў, а з ветрам

 Кутасы ляталі.

  А шырокі пояс, зложаны ў дзве столі,

 Падпярэзваў калісьці дзед бабулін толькі.

 З паясамі звязана нямала старадаўніх народных звычаяў, абрадаў. Як жанчыне нельга было паказвацца на людзях без галаўного ўбору, так і мужчыну без пояса.

 Асаблівае месца адводзіцца паясам у вясельных абрадах. Дзяўчына, даючы згоду на шлюб, абвязвала чырвоным поясам бутэльку з жытам і аддавала як сватам. Ім дарыла паясы і перад вяселлем.

 У многіх месцах паясы атрымлівалі ўсе удзельнікі вяселля. Пояс маладая чапля на вароты клала на вясельны стол, развешвала ў свірне, клеці,хляве, как новая сям’я жыла шчасліва і заможна. Клала на калодзеж, каб вада была заўжды добрай і не шкодзіла. Кідала на печ, прыязджаючы ў дом жаніха. Поясам звязвалі немаўлят, верачы ў яго цудоўную, ахоўную сілу.

Вось вы і знайшлі апошнюю літару А.

 

 З атрыманых літар збярыце слова. Калі вам будзе вельмі складана, то я вам дам яшчэ адну падказку.

 

Вы змаглі адгадаць правільнае слова КАЛЫСКА ,     чым я вас і віншую. Давайце падыдзем да нашай калыскі і зазірнем у яе. Паглядзіце што ж там ляжыць? Салодкі прыз. Вы можаце пачастуе гэтымі салодкімі цукеркамі.

Вывад. Прылады працы — штодзённыя спадарожнікі жыцця беларуса.

Я думаю, даволі незвычайны экскурс зрабілі мы ў гісторыю жыцця нашых бабуль і дзядуляў, але, як кажуць у народзе, лепш адзін раз убачыць, чым сем разоў пачуць.

 

 

• ВИРТУАЛЬНЫЕ МУЗЕИ

•  
• Музей истории Великой Отечественной войны
• Музей истории Вов Виртуальный тур
• Историко-культурный комплекс "Линия Сталина"
• Виртуальный тур по Линии Сталина
• Мемориальный комплекс "Брестская крепость-герой"
• Виртуальный тур "Брестская крепость-герой"
• Мемориальный комплекс "Хатынь"
• Виртуальный тур "Хатынь"
• Мемориальный комплекс "Курган Славы"

ВИРТУАЛЬНЫЕ ЭКСКУРСИИ​

• Несвижский дворец
• Мирский замок
• Виртуальный тур по замку в Мире
• Музей национальной культуры и быта "Строчицы"
• Виртуальные туры по Беларуси
• Виртуальный 3d тур по музею стеклозавода Неман
• Виртуальный тур по Чернобылю
• Глобус Беларуси

СОБЕРИ В СВОЕМ СЕРДЦЕ БЕЛАРУСЬ​

• Музей старинных народных ремёсел "Дудутки"
• Экскурсия в древний город на Менке
• Дзяржаўны літаратурна-мемарыяльны музей Якуба Коласа
• Музей М.Шагала в Витебске
• Музей Элизы Ожешко в Гродно
• Дом-музей Адама Мицкевича
• Краеведческий музей Новогрудка

НАЦИОНАЛЬНЫЙ ПАРК  "БЕЛОВЕЖСКАЯ ПУЩА"​

• Фотогалерея
• Резиденция Деда Мороза в Беловежской пуще
• Виртуальный тур по Беловежской Пуще
• История Беловежской пущи
• Растения Беловежской пущи
• Хищники Беловежской пущи
• Птицы Беловежской пущи

​ИСКУССТВО БЕЛАРУСИ

• Национальный художественный музей
• Художественная галерея "Беларт"
• Галерэя Мастацтва

​ФОТОЭНЦИКЛОПЕДИЯ БЕЛАРУСЬ

​           Наша Беларусь

Нормативные документы

1. Кодэкс Рэспублікі Беларусь аб культуры ад 20 ліпеня 2016 года №413-3. Глава 19. Музейная справа: прыняты Палатай прадстаўнікоў 24 чэрвеня 2016 года: адобраны Саветам Рэспублікі 30 чэрвеня 2016 года // Нац. реестр прававых актаў Респ. Беларусь ад 02.08.2016. – 2016. – 2/2412

2. Закон Республики Беларусь от 12 декабря 2005 г. № 70-З "Аб музеях і музейным фондзе Рэспублікі Беларусь" : принят Палатой представителей 16 ноября 2005 года : одобрен Советом Республики 24 ноября 2005 года // Национальный реестр правовых актов Республики Беларусь от 22.12.2005 г., №197, ст. , 2/1167

3. Постановление Министерства образования Республики Беларусь от 4 декабря 2002 года №52 «Аб зацвярджэнні Палажэння аб музеі ўстановы адукацыі» // Национальный реестр правовых актов Республики Беларусь от 19.12.2002 г., 8/8879

4. Постановление Министерства культуры Республики Беларусь от 1 ноября 2007 г. № 44 "Аб зацвярджэнні Інструкцыі аб парадку камплектавання музейных фондаў, унутрымузейнага ўліку, навуковай апрацоўкі і захоўвання музейных прадметаў і музейных калекцый, уключаных у Музейны фонд Рэспублікі Беларусь, навукова-дапаможных і сыравінных матэрыялаў і Палажэння аб фондава-закупачнай камісіі музея" // Национальный реестр правовых актов Республики Беларусь от  от 05.03.2008 г., №54, ст. , 8/18050

5. Постановление Совета Министров Республики Беларусь от 10 июня 2006 г. № 730 "Аб зацвярджэнні Палажэння аб Музейным фондзе Рэспублікі Беларусь " // Национальный реестр правовых актов Республики Беларусь от 14.06.2006 г.,  5/22433

6. Постановление Совета Министров Республики Беларусь от 10 июня 2006 г. № 733 "Аб зацвярджэнні Палажэння аб парадку прысваення музеям статусу «народны», перыядычнага пацвярджэння і пазбаўлення іх гэтага статусу" // Национальный реестр правовых актов Республики Беларусь от 14.06.2006 г.,  5/22436

Методическое письмо Министерства образования и Министерства культуры Республики Беларусьо совместной деятельности музеев от 02.02.2001г.

  

Сцэнарый ушанавання маладых грамадзян

Рэспублікі Беларусь

 

                       прэзентацыя «Мая Беларусь»

  В.1.   Зямля Беларусі! Бары і дубровы,

          Жытнёвае поле, шаўковы мурог,

          У промнях рабіны заход вечаровы,

            Што клёкат буслоў – ручаёў перамовы

         І ў шумных прысадах істужкі дарог.

 

В2. Зямля Беларусі! Вачамі азёраў

Глядзіш ты ў празрыстыя высі нябёс,

Начамі, што яблыкі падаюць зоры,

Знікаюць па водах, па чорных разорах,

Па травах, абсыпаных кроплямі рос.

 

В1. Былога быліны, старога паданні

Плывуць, як аблітыя сонцам чаўны,

Па краю зялёным, прасторах бяскрайніх

Ад Нёмна да Сожа, ад Буга да Гайны,

Па хвалях Дняпра і шырокай Дзвіны.

 

В2. Бацькоў нашых слава на іх узбярэжжах.

Гамоняць пра гэта бары-байкары,

Гамоняць пра гэта і Полацка вежы,

І Турава сцены, і шум Белавежы,

І роднага Мінска сівыя муры…

 

В1. Зямля Беларусі, зялёныя долы!

З крыніц тваіх чыстых пад шумнай вярбой

Зачэрпнулі думы Купала і Колас,

На кожнай сцяжынцы іх песня і голас

 З тваёю журбою і ўцехай тваёй.

 

В2. …Зямля беларусі! Ты ў гранях-вяснянках,

Ты ў звоне вясёлак, ты ў гуслях вятроў;

Ты песня сама ад крыніц і заранкі,

Ад зорак паўночных да сіняга ранку,

Ты наша паэма з бурштынавых слоў!

       

 

       

  В1. Добры дзень, дарагія сябры! Мы рады вітаць Вас на цырымоніі ўшанавання маладых грамадзян Рэспублікі Беларусь!

  В2. Гэтая цырымонія прымеркавана да старту акцыі «Я - грамадзянiн Рэспублiкi Беларусь» і праводзіцца ў такі святочны дзень для ўсёй нашай краіны - у Дзень Канстытуцыі.

  В.1 На сучасным этапе развіцця Канстытуцыя з'яўляецца гарантам дэмакратыі, незалежнасці нашай дзяржавы. Але Рэспубліка Беларусь  прайшла доўгі і цярністы шлях, перш чым з'явіўся галоўны закон краіны.

                         Прэзентацыя «Дзень Канстытуцыі»

В.2   Першая Канстытуцыя Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусь была прынята на I з'ездзе Саветаў Беларусі 3 лютага 1919 гады. Яе змест быў прасякнуты ідэяй дыктатуры пралетарыяту, якая і была непасрэдна замацаваная ў Канстытуцыі. Пазней яна неаднаразова змянялася.

В.1  27 ліпеня 1990 года была прынята Дэкларацыя Вярхоўнага Савета «Аб дзяржаўным суверэнітэце Рэспублікі Беларусь». Дэкларацыя абвясціла «поўны дзяржаўны суверэнітэт Рэспублікі Беларусь як вяршэнства, самастойнасць і паўнату дзяржаўнай улады рэспублікі ў межах яе тэрыторыі, правамоцнасць яе законаў, незалежнасць рэспублікі ў знешніх адносінах».

В.2  У далейшым, 25 жніўня 1991 года, Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце спецыяльным законам быў нададзены статус канстытуцыйнага закона, на падставе якога былі ўнесеныя змены і дапаўненні ў Канстытуцыю 1978 года

В.1   У такіх прававых і палітычных умовах вялася распрацоўка новай Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, якая была прынята 15 сакавіка 1994 года. 24 лістапада 1996 года з выніках народнага рэферэндуму ў Канстытуцыю Рэспублікі Беларусь былі ўнесены дапаўненні.

В.2  Такім чынам, цырымонія ўшанавання маладых грамадзян, прысвечаная Дзяржаўнаму свята - Дня Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, лічыцца адкрытай!

 В1.      Мы віншуем ўсіх са святам,  з Днём Канстытуцыі .

           І абавязак наш і права

  У дакуменце тым жывуць:

  Закон адзіны для дзяржавы.

  Што Канстытуцыяй завуць.   

В.2. Плывуць празрыстыя аблокі,          

Дыміцца свежая ралля.

       Мой шлях памысны і высокі 

       Бо ў родным краі гэты шлях!

  Гучыць гімн Рэспублікі Беларусь

В.2.  Для ўручэння пашпарта грамадзяніна Рэспублікі Беларусь і кнігі-падарунка Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь А. Р. Лукашэнка юным грамадзянам краіны на сцэну запрашаецца старшыня Пятрэвіцкага сельскага савета Гірыновіч Сяргей Сяргеевіч і дырэктар Дзяржаўнай установы адукацыі Пятрэвіцкага ВПК дзіцячы сад - СШ» Шастак Людміла Уладзіміраўна.

Уручэнне кніг і пашпартоў. Віншаванне.

 

 

В.1. Я родным краем ганаруся

І ведаю – Я не адзін.

Я Грамадзянін Беларусі,

Зямлі сваёй адданы сын.

В2. Усё, што тут, - маё па  праву,

Свой лёс з Айчынаю дзялю.

Я нашу родную дзяржаву.

Як маці мілую люблю.

І над маім жыццём лунае

Надзеі радасны прамень.

Я пашпарт беражна трымаю

Як пропуск у шчаслівы дзень.

В.1. Маладыя грамадзяне Беларусі, просім вас падрыхтавацца і прыняць клятву на вернасць Рэспубліцы Беларусь!

 В.2. Жыць хочам у свеце заўсёды?

Калі згодныя, то крыкні  ... да!

В.1   Калі прыйдзе з-за гор бяда,

Дапаможам любому? Згодны? ... да!

В.2. Чужая страта і мая яна,

Падтрымаем чым зможам, праўда? ... да!

В.1. Мы не сыдзем, калі грымне вайна,

Жыццё аддамо за Айчыну? ... да!

В.2.   Я абяцаю гэта памятаць заўсёды,

Слова сваё стрымаю? ... да!

Дзякуй вам, маладыя грамадзяне Рэспублікі Беларусь! Дзякую.

В.1.  Атрымліваючы пашпарт грамадзяніна, ты бярэш на сябе частку адказнасці за нашу краіну – Рэспубліку Беларусь. Гэта адказнасць у тым, каб займаць актыўную грамадскую пазіцыю, справай даказваць сваю любоў да Радзімы, утварыць добрую сям’ю і гадаваць дзяцей і ўнукаў, перадаючы ім лепшыя традыцыі продкаў.

В2.  Любіце травы, дрэвы, рэкі,

         Прастор палёў, блакіт нябёс,

         Цаніце працу Чалавека –       

І Бог вам дасць спагадны лёс.

         А каб цанілі вас ў свеце, -  

         “Я лепшых слоў не падбяру, -

         Шануйце дрэвы на планеце

         Святую нашу Беларусь,

         І мову Коласа, Купалы

         Вы беражыце з рода ў род, 

         Каб наша воля не прапала 

         Каб не загінуў наш народ.

В1   Хто ж такі грамадзянін?

В2.  Гэта чалавек, які пастаянна жыве ў дзяржаве, карыстаецца яго абаронай, мае шэраг сваіх правоў і абавязкаў. У Старажытнай Грэцыі быць грамадзянінам маглі нямногія, гэта было ганаровае званне. Звернемся да правоў і абавязкаў. Якімі правамі валодаеце вы як вучні?  Давайце пералічым асноўныя з іх (кластар).

- Права на адукацыю;

-        Права на павагу сваёй годнасці

-        Права на ахову жыцця і здароўя ў працэсе навучання

-        Права на адкрытую ацэнку сваіх ведаў, сваёй вучэбнай і грамадскай дзейнасці.

Якія ж абавязкі маюць вучні? (складаем кластар на дошцы)

-        Старанна вучыцца

-        Дастойна і культурна паводзіць сябе ў класе, школе і за яе межамі

-        Паважаць погляды, свабоду і годнасць як старэйшых так і равеснікаў

-        Клапаціцца пра здароўе і бяспеку ўласнага жыцця і жыцця сваіх таварышаў

-        Быць акуратным, прытрымлівацца дзелавога стылю адзення

В1. Грамадзяне абавязаны шанаваць законы дзяржавы, ведаць яе гісторыю, культуру і шанаваць яе. А зараз папрашу вас быць уважлівымі: мы правядзём з вамі невялікую віктарыну і даведаемся, наколькі сапраўднымі грамадзянамі роднай зямлі вы з’яўляецеся.                             Віктарына.

1.Як у даўніну называлі Беларусь? Белая Русь

2.Назваць сінонім слова Радзіма     Айчына, Бацькаўшчына

3.Колькі абласцей у нашай дзяржаве? Пералічыць іх.          6: Брэсцкая, Віцебская, Гомельская, Гродзенская, Мінская, Магілёўская

 4.Які злак намаляваны на гербе Беларусі?        пшаніца

5.Якога колеру больш за ўсё на сцягу нашай рэспублікі?    чырвонага

6.Якімі словамі пачынаецца гімн Беларусі?       Мы – беларусы, мірныя людзі

7.Ад якіх плямёнаў пайшлі беларусы?     крывічы, дрыгавічы, радзімічы

8.Якая плошча нашай дзяржавы?    207 тысяч кв. км

 9.Колькі краін мяжуе з нашай Беларуссю? Назавіце іх.       5:       Расія,          Украіна,          Літва, Латвія, Польшча

10. Якая прыблізная колькасць насельніцтва нашай дзяржавы?    Каля 10 мільёнаў чалавек

11. Назваць галоўныя рэкі Беларусі. Нёман,      Прыпяць,   Заходняя Дзвіна, Днепр, Сож, Беразіна

12. Назавіце найбольш вядомых пісьменнікаў і паэтаў. Я. Колас, Я.Купала, М.Танк,

М.Багдановіч і інш.

13. Хто з’яўляецца беларускім першадрукаром?        Ф.Скарына

14. Як звалі беларускую жанчыну, якую царква аб’явіла святой? Е. Полацкая

15. Назваць мемарыяльны комплекс, прысвечаны спаленым у час Вялікай айчыннай вайны вёскам?     Хатынь

16. Калі наша краіна адзначае Дзень Незалежнасці? 3 ліпеня  

В.1.Жадаем вам новых здзяйсненняў, здароўя, шчасця, дастатку, поспехаў і аптымізму. Няхай гэта свята надасць сіл і ўпэўненасці ў дасягненні пастаўленых мэт на карысць роднай Айчыны.

В.2.На гэтым ўрачыстую цырымонію ўшанавання маладых грамадзян Рэспублікі Беларусь лічыць закрытай! Па традыцыі фота напамяць у школьным музеі.

                 Гучыць гімн Рэспублікі Беларусь

 

Прикоснемся     к     истории вместе

  

https://ng-press.by/2021/01/28/muzejny-urok-asablivastsi-arganizatsyi-svyatau-pratsounae-navuchanne-8-klas-dzyauchynki/

Музей у  "дыпламаце" інтэрактыўная экскурсія.15.02.2021 

             Музей у чамадане “Хатняе начынне”              

Рэквізіт: чамадан, чыгун, рагач, прас, збан, серп,бязмен  .

Ход экскурсіі

Дарагія сябры, добры дзень!

Мы прыйшлі да вас з чароўным чамаданам, у якім ляжаць рэчы ўжо старыя, але вельмі цікавыя. Што гэта за рэчы і для чаго яны патрэбны, мы вам і раскажам.

Мы вам загадкі, а вы нам адгадкі! Усё вельмі проста! Пачынаем!

1.           У печы стаіць, закрыты вечкам ...

     Агонь лашчыць цвёрды бок.

     Печ асвятляе полымя бліскам.

     Капусту варыць ў печы (чыгунок).

Чыгун – посуд для прыгатавання ежы. Чаму  ён так называецца? (Вырабляўся з чыгуну). Унутры, як правіла, глазураваўся, але часта быў і неглазураваны. Гатаваліся ў ім розныя стравы: і супы, і кашы, запяканкі. У вялікіх чыгунах варылі свінням бульбу. Кожная гаспадыня мела спецыяльны чыгун, у якім варыла луг – настойку з попелу, якую выкарыстоўвалі для мыцця галавы, таму што шампуняў яшчэ не прыдумалі. А яшчэ ў гэтым чыгуне парылі бялізну.

2.         Не бык, а бадаецца,

          Не есць, а ежу хапае,

          Што схопіць - аддае,

          А сам у кут ідзе (вілкі - рагач)

Рагач – прылада, з дапамогай якой ставілі ў печ і даставалі адтуль чыгуны. Іх выраблялі з жалеза. Рагач мае адтуліну, у якую ўстаўлялі гладка адгабляваны яловы чаранок. Чаму яловы, а не бярозавы ці ліпавы? (У елкі густа размешчаны галінкі, таму яна не выгінаецца.)

 3. Быў я капаны,

     Быў я таптаны,

     Быў я на пажары,

     Быў я на кружале.

     Сто галоў карміў (збан )   

Збан – посуд для захоўвання малака, квасу. Вырабляўся з розных відаў гліны, часцей за ўсё з чырвонай. Мог быць глазураваны і ўнутры, і звонку. Часцей выкарыстоўваўся для сквашвання малака. Чаму? (Гліна добра трымае цяпло, а для сквашвання патрэбна цяпло).

 4.  Сам худ, галава ў пуд.

Бязмен – даўняя ручная рычажная вага. Металічны або драўляны стрыжань з пастаянным грузам(гірай) на адным канцы і кручком ці чашкай для ўтрымання грузу на другім. На стрыжні шкала адліку і рухомая апора — абойма ці драцяная пятля. Карысталіся бязменам пераважна ў народным побыце.

5. У палатнянай краіне,

      Па рацэ прастыне,

       Плыве параход,

     То назад, то ўперад,

      А за ім такая роўнядзь,

      Ні маршчынкі не відаць (прас)

Прас  – прылада для прасавання адзення. Выраблялася з чыгуну. Унутр праса засыпаліся чырвоныя вугельчыкі, яны і награвалі падэшву праса. Адзенне шылася з натуральных тканін, таму не было страху, што яно расплавіцца ад гарачага праса. Як вы думаеце, у які час дня гаспадыня прасавала адзенне і чаму? (Раніцай. Пасля таго, як выпаліцца печ. Печ палілі толькі раніцай).

6.         Маленькі, гарбаценькі

          Усё поле прабег

 І ўвесь хлеб паваліў(серп)                         

  

Серп – ручная прылада працы для зжынання збожжа і травы. Выкарыстоўваецца і цяпер. Вырабляецца з металу. Ручка заўсёды драўляная. Серп заўсёды паўкруглай формы. Чаму? (Для большага захопу збожжа або травы для зжынання).

 

 

 

               

"ДОБРЫ ВЕЧАР, ШЧОДРЫ ВЕЧАР!.."

               Гасцёўня, прысвечаная святкаванню Каляд   

М э т ы : 

 шырэй пазнаёміць з даўнімі беларускімі традыцыямі, асаблівасцямі калядавання,  папулярызаваць нацыянальную культуру;   развіваць уменне трымаць сябе перад аўдыторыяй;   выхоўваць павагу і любоў да народнай спадчыны, мовы беларусаў.

 

 

 Н а с т а ў н і к . " Е х а л а Каляда ў чырво- ным вазочку, у чырвоным вазочку на сівым канёчку..."

Каляды – беларускае народнае свята, традыцыя, якую мы павінны шанаваць, ведаць, каб маглі перадаць іншым. Сёння мы і прысвячаем сваё свята Калядам. Адкуль пайшло гэта свята і што яно сабой уяўляе, раскажуць і пакажуць нам вучні.

 

П е р ш ы в я д у ч ы. Каляды (ад лац. саlепdае 'календы' – назва першага дня кожнага месяца ў рымлян) — народнае зімовае свята, якое адзначалася з 24 снежня па 6 студзеня. Характэрны тры абрадавыя вячэры (куцці).

 

Д р у г і в я д у ч ы .

Паехала Каляда з канца ў канец!

На Каляды калядуйце!

Піць і есці не шкадуйце!

Шчадруйце, шаноўныя! Жывіце год да ста так! Хай едзе ў вашы двары прыбытак і дастатак!

 

П е р ш ы в я д у ч ы.

Добры вечар, шчодры вечар! Добрым людзям на здароўе!

 

Д р у г і в я д у ч ы .

У калядны шчодры вечар Усім вам шчасця і здароўя.

 

П е р ш ы в я д у ч ы.

Вітаем вас, шаноўныя, на нашым свяце! Шчыра запрашаем з намі калядаваці!

  

З'яўляецца калядны гурт  і спявае: Прыйшла Каляда калядуючы, 

А за ёю дзеўкі шчадруючы...  А калядныя бліны ладныя, 

А пшанічныя вельмі пышныя.

 

П е р ш ы к а л я д о ў ш ч ы к .

Добры вечар, шчодры вечар!

Добры вечар таму, хто ў гэтым даму!

А людзей тут цераз край,

 Хоць ты лыжкай мяшай.

 

Д р у г і к а л я д о ў ш ч ы к .

А ці рады вы нам? Калі вы нам рады,

Мы вам да парады,

I, як кажуць нашы людзі,

Хай вам даспадобы будуць жарты, песні,

Бо без песні жыць няёмка, Хоць ты трэсні.

Т р э ц і к а л я д о ў ш ч ы к . 

А без скрыпкі і дуды 

Ходзяць ногі не туды,  А яшчэ у прывітанне  Пажадаць мы вам хацелі...

 

Чацвёрты калядоўшчык.  

Каб ад нашага спаткання 

Крышку вы памаладзелі, 

Каб не ведалі вы злосці, 

Каб жылі у весялосці,  Вушы каб у вас не вялі,  Каб вы добра ўсе гулялі.

 

Р а з а м.

Ўсім ад краю і да краю  Шчасця і дабра жадаем.

 

Першы вядучы. 

А дзе ж самі гаспадары нашай гасцёўні?

 

Другі вядучы. А вось і гаспадары.

 

Гучыць песня ў выкананні калядоўшчыкаў.

На новае лета хай родзіцца жыта. 

Шчодры вечар, багаты вечар! 

Жыта, пшаніца, усякая пашніца. 

Жадаем табе, слаўны гаспадару,  Піва варыці, сынкаў жаніці,  Пасаг збіраці, дочак выдаваці.

 

Першы калядоўшчык. 

А мы ведаем, што ў пана таспадара дачушка ёсць, а прыгажунечка!.. Нібы каліна красная.

 

Другі калядоўшчык. 

Выйдзі, Зосечка, павярніся, нам, калядоўшчыкам, пакланіся.

 

Гучыць песня ў выкананні калядоў- шчыкаў.

А ў лузе, лузе каліна красна. 

Святы вечар добрым людзям!

Ой, ясней-красней Зосечка ў таты. 

На двор хадзіла – ўвесь двор скрасіла. 

У сені ўвайшла – сені заззялі. 

У хату ўвайшла – паны стаялі. 

Паны стаялі, шапкі здымалі. 

Шапкі здымалі, у яе пыталі:

–        Ці ты князёўна, ці каралеўна?

–        Я не князёўна', не каралеўна, 

Таткава дачка красна панначка.

Мамчына дачка, як ягадачка.

–        Мы ж цябе, красну, не зважаем  I з калядою мы паздраўляем!

 

Трэці калядоўшчык. 

Табе, Зосечка - прыгажунечка, песня спета, песня спета, ды насупраць лета, каб вялікая расла, ды замуж пайшла, бацьку-матку вяселлем страсла...

Калядны гурт становіцца паўкругам.

 

 

 

Чацвёрты калядоўшчык.

А ты, каза, не ляніся!

Туды-сюды павярніся, Ножкамі пастукачы, Рожкамі паляскачы.

Паскачы для народа,

Каб урадзіла жыта Ў новым годзе многа.

А вы, людцы добрыя, не сядзіце, Казу-весялушку ў карагод вазьміце.

Хто з казою патанцуе,

Таму ў новым годзе пашанцуе.

 

Каза і ўвесь гурт ідуць у натоўп, заводзяць карагод. Спяваецца песня.

Го-го-го, каза, 

Го-го-го, шэра. 

Дзе рожкі падзела?

–        На соль праела.

–        Лезь, каза, на печ,  Пакажы чапец.

–        Лезь, каза, на кут,  Пакажы хамут.

 

Каза валіцца і ляжыць як мёртвая.

 

Першы калядоўшчык.

Што ж гэта стала,

Мая каза ўпала, ссохла, прапала.

 

Другі калядоўшчык. 

Ты, каза-казіха, 

Ўстань, развесяліся.  Ты расхадзіся. 

Гаспадар ідзе, 

Рэшата нясе, 

Рэшата аўса, 

Паверх каўбаса,  Тры кускі сала,  Каб каза ўстала.

 

Трэці калядоўшчык. 

Не хоча каза ўставаць –  трэба лякарства ёй даць: нацерці бок кійком, падняць батагом. Каза мая вучоная –  кіем хрышчоная, прайшла ўсе навукі, ведае розныя штукі. А ну, закладай рогі ды падбірай ногі!

 

Каза падымаецца і ідзе да гурта.

Першы вядучы. 

На Каляды варожаць. Варажба –  гэта заўсёды таемнасць, надзея, спадзяванне. У кожнай вёсцы варажылі па-рознаму. Цягнулі з-пад ручніка саломінку. Калі доўгая, добрая будзе саломінка –  на ўраджай. Калі кароткая –  добрая будзе бульба. I мы зараз паварожым.

 

Гульня "Яшчур"

Дзеці стаповяцца ў круг, узяўшыся за рукі, водзяць карагод. Адзін хлопчык (Яш- чур) садзіцца пасярод круга. Усе ходзяць вакол яго і спяваюць:

Сядзіць, сядзіць Яшчур.

Гэй, нам, гэй!

У залатым крэсле,

У лясковым кусце. Яшчур гарох точыць, Жаніціся хочыць.

Д з я ў ч а т ы:

Яшчур-панок, аддай вянок. Я ручкі, ножкі мазаліла, Свайго вяночка не знасіла.

 

Яшчур аддае вянок дзяўчыне, якая спадабалася. Можна выбраць іншага хлопчыка Яшчурам, і гульня працягваецца.

 

К а з а. 

Хто хоча пакаштаваць аладкі? Калі ласка! А патрэбна для гэтага ўсяго толькі адгадаць загадку!

(Загадвае загадкі.)

1.      Сіта — не сіта, рукамі не віта, пража — не пража. Хто знае, той скажа. (Павуцінне.)

2.      Без рук, без ног, а на дрэва ўзлез. (Хмель.)

3.      Круглы, тоўсты, абкручаны мільёнамі абручыкаў. (Клубок нітак.)

4.      Сам драўляны, а галава жалезная. (Малаток.)

5.      Які гасцінец нельга прапанаваць у падарунак? (Дарогу.)

 

Хто адгадаў загадкі, той атрьшаў аладкі.

 

Калядны гурт завяршае свята.

 

Першы калядоўшчык.

 3 песняй шчыраю калядуем мы 

У святую ноч пад шатром зімы.

 

Другі калядоўшчык. 

Мы прыйшлі да вас пажадаць дабра 

Ад усёй душы, як сваім сябрам.

 

Трэці калядоўшчык.  Няхай збудзецца, што жадаецца,

Што задумана — прыдбаецца.

 

Чацвёрты калядоўшчык. 

Каб прынёс год новы вам 

Дабрабыт і плён,

Многа радасці, светлых дзён.

 

К а з а.

Дзякуем вам за добры прыём, 

Цераз лета і восень зноў к вам прыдзём.

 

Р а з а м. Усяго вам добрага. Да сустрэчы!

 

 

Навагрудскі раен

Квэст "75 Вялікай Перамозе" (лагер "Смехаград")

ДЗЯРЖАЎНАЯ ЎСТАНОВА АДУКАЦЫІ

“ПЯТРЭВІЦКІ ВУЧЭБНА – ПЕДАГАГІЧНЫ КОМПЛЕКС

ДЗІЦЯЧЫ САД – СЯРЭДНЯЯ ШКОЛА”

Рэспубліканская гераічна - патрыятычная акцыя

“Вялікай Перамозе -75!”

Рэспубліканскі конкурс “Не гасне летапіс Перамог”

“Партызаны - землякі атрада “Кастрычніцкі”

(Намінацыя “Сваіх герояў не забудзем імёны”)

                                                                         

Аўтар:

Гірыновіч Кацярына, 11 клас                                                                         Кіраўнік работы :

 Гірыновіч Таццяна Уладзіміраўна,  настаўнік гісторыі, кіраўнік клуба “Спадчына”   

                                                                           

Пятрэвічы, 2019

                                                                 Змест

Уводзіны.. 2

Партызанскі  атрад “Кастрычніцкі”. 4

Партызаны - землякі 6

Дзейнасць партызанскага атрада “Кастрычніцкі”. 11

Заключэнне. 12

Спіс літаратуры і крыніц. 14

Дадаткі 15

                                               

 

                                  

 

Уводзіны

 Сёння мы жывём пад чыстым, напоўненым птушынымі галасамі, небам, адчуваем  кветкавы пах з прасторавых лугоў, чуем, як бруяцца празрыстыя крынічкі сярод лясоў, бачым, як радуюцца новаму дзеці. А калісьці – ўсё было не так…

З кожным годам мы ўсё далей і далей ад тых цяжкіх і жудасных падзей, якія прынесла на землі нашай роднай Беларусі Другая сусветная і Вялікая Айчынная вайна. З кожным годам застаецца ўсё менш і менш сведкаў тых далёкіх гераічных і трагічных падзей. Аднак народная памяць аб неўміручым подзвігу мільёнаў савецкіх людзей у барацьбе з фашысцкімі захопнікамі не можа і не павінна знікнуць ніколі.

Вывучэнне і даследаванне гісторыі Гродзеншчыны ў гады Вялікай Айчыннай вайны мае не толькі важнае навуковае значэнне, але выступае ў якасці выхаваўчага аспекта для будучага пакалення, таксама, напэўна, кожнаму будзе цікава даведацца пра падзеі, якія адбываліся, пазнаёміцца з героямі, якія пакінулі свой след на пятрэвіцкай зямлі ў гады ваеннага ліхалецця - у гэтым заключаецца актуальнасць выбранай тэмы.

Аб’ектам даследавання з’яўляецца дзейнасць партызанскіх атрадаў на тэрыторыі Беларусі падчас Вялікай Айчыннай вайны. Прадметам выступае  партызанскі атрад “Кастрычніцкі” і яго удзельнікі – землякі з пятрэвіцкага краю.

   Матэрыял па дадзенай тэме быў сабраны з фондаў Навагрудскага краязнаўчага музея (дакументы, фотаздымкі), а таксама школьнага музея, дзе ёсць інфармацыя пра партызан-землякоў, і запісаны іх успаміны, і успаміны іх сваякоў, таксама было ўзята інтэрв’ю пра сям’ю Шапялёў у сына партызана Шапяля Платона – Шапяля Вечаслава Платонавіча .

Пры правядзенні даследавання была пастаўлена мэта: вызначыць значнасць удзелу партызанскага атрада “Кастрычніцкі” і асабіста партызан-землякоў у вызваленні тэрыторыі малой радзімы ад фашысцка-нямецкіх захопнікаў. Раскрыць тэму даследавання дапамогуць задачы:

-                     прасачыць гісторыю стварэння партызанскага атрада “Кастрычніцкі”;

-                     прааналізаваць дзейнасць атрада на тэрыторыі іх дыслакацыі;

-                     даследаваць удзел партызан – землякоў у атрадзе і вызначыць іх гераічнае значэнне;

Матэрыял данай даследчай работы можна будзе выкарыстоўваць на ўроках гісторыі Беларусі па тэме “Наш край”, падчас правядзення тэматычных экскурсій у школьным краязнаўчым музеі, пры падрыхтоўцы выхаваўчых мерапрыемстваў на патрытычную тэму.

                

Партызанскі  атрад “Кастрычніцкі”

Аднойчы, калі толькі Германія парушыла мяжу Савецкага Саюза і ступіла на землі Беларусі, у мястэчку Сапоцкін, дзе служыў будучы камандзір атрада “Кастрычніцкі”, завязаўся бой. Сілы былі няроўныя, але да 25 чэрвеня савецкія войскі трымалі абарону.  Калі скончыліся снарады, а сувязь са штабам не была наладжана, полк быў вымушаны пакінуць свае пазіцыі. Пасля быў атрыманы загад: рухацца невялікімі групамі, пераапрануўшыся ў грамадзянскае адзенне.[2, с. 108]

У сярэдзіне ліпеня, пасля беспаспяховай спробы злучыцца з часткамі Чырвонай Арміі, пяцёра салдат вырашаюць вярнуцца на Навагрудчыну. Але разумеючы, што Радзіма ў небяспецы, задумываюць рознымі шляхамі знішчаць ворагаў. У сярэдзіне красавіка 1942 года ў іх группе ўжо налічвалася 30 чалавек, пасля прыйшло яшчэ 16 чалавек з Дзятлаўскага раёна. На сходзе вырашылі стварыць партызанскі атрад № 96 пад кіраўніцтвам  Панчанкава Віктара Ільіча [дадатак 1]

Атрад дзейнічаў на тэрыторыі Карэліцкага, Навагрудскага і Дзятлаўскага раёнаў. Асноўнай задачай ў той перыяд было - умацаванне атрада. У кожным населеным пункце, дзе гэта было магчыма, - у вёсках Каменка, Кміцянка, Боцкавічы, Панікарты і інш. – рэгулярна праводзіліся сходы, дзе тлумачылі людзям, што не трэба уступаць немцам: плаціць падаткі, аддаваць  прадукты. У вёсках развешваліся лістоўкі, з тэкстам перапісаным ад рукі, дзе гучаў заклік да           барацьбы  супраць фашыстаў: “Дорогие братие: белорусы, украинцы, поляки. Фашизм обещал вам жизнь, свободу, счастье и радость и он вас обманул. Фашизм врёт и сейчас, когда говорит о своих победах над Красной Армией, над советским народом. Немецкая армия отступает. Красная Армия освободила Харьков, Полтаву, Смоленск, и ведёт наступление на Севастополь, Керчь и Киев. Немец хитёр. Он мобилизует вас наши дорогие братие, чтобы за вашей спиной безнаказанно спастись. Это ему не пройдёт. Он мобилизует вас для борьбы с вашими братьями и сёстрами,  борющимися против фашизма в Красной Армии и партизанских отрядах. Не верьте фашистам, залившим кровью Белорусь, Украину, Польшу, убивающему ваших отцов, жён, детей, жгущих ваши вёски. Дорогие братие, берите оружие, берите топоры, косы, вилы, что можете, бейте фашистскую гадину.Фашизм обещает сделать с вами то же что и с евреями. Это ему не удастся. Подымется вся Белорусь, Польша и все  подбитые страны немецким фащизмом, и прогонят прочь сорвавшуюся собаку так, что она никогда не найдёт себе места на земле. Начальник партизанских отрядов”. [5]                 

          Аўтарытэт да партызан сярод мясцовага насельніцтва пачаў узрастаць. У атрад прыходзілі ўсё новыя і новыя людзі, і ўжо да снежня 1942 года ў атрадзе налічвалася каля 100 чалавек. У той час, камандзір і два яго паплечніка накіраваліся ў Ліпічанскую пушчу, для сувязі з іншымі, дзейнічаючымі ў гэтым раёне партызанскімі атрадамі. Тут сустрэліся з камандзірам Ленінскай брыгады, будучым героем Савецкага Саюза - Фёдарам Сінічкіным. “Мы атрымалі рад каштоўных парад, як лепш арганізаваць узброеную барацьбу супраць гітлераўскіх захопнікаў. Праз два месяцы наш атрад уключылі ў гэту брыгаду, і яму была прысвоена назва “Кастрычніцкі”, а пазней, з утварэннем на тэрыторыі Лідскага раёна партызанскай брыгады імя Кірава, атрад “Кастрычніцкі” увайшоў у яе склад” [2, с.111].

 Партызанскі атрад “Кастрычніцкі”, які папаўняўся мясцовымі патрыётамі стаў грознай сілай.  Задача атрада на дадзеным этапе была: ствараць невыносныя умовы для акупантаў, дакладваць даныя разведкі, знішчаць сувязь, рабіць засады, знішчаць чыгуначнае палатно і цягнікі, якія ідуць па ім з тэхнікай і салдатамі.

Раёнам дзеянняў атрада быў трохвугольнік, утвораны шасейнымі дарогамі Ліда-Навагрудак, Навагрудак-Наваельня і чыгуначнай дарогай Наваельня-Ліда да станцыі Неман. Асноўнымі пунктамі дыслакацыі былі вёскі Панікарты, Боцкавічы, Сіневічы, Дзіракі, Таркачы, Дубатоўка Дзятлаўскага раёна, Кміцянка, Каменка, Радзюкі, Осава, Навіны, Журавельнікі, Пятрэвічы, Ператокі, Ігнатава, Драчылава, Янавічы, Ігольнікі і іншыя вёскі Навагрудскага раёна. Сяляне рэгулярна дапамагалі партызанам прадуктамі, за кошт насельніцтва гэтых і іншых вёсак атрад папаўняўся людзьмі.

За кароткі тэрмін партызанскі атрад В.І. Панчанкава вырас (дадатак 2).

Колькасны склад атрада “Кастрычніцкі”, калі Чырвоная Армія вызваліла Навагрудак і адбылася сустрэча камандзіраў, налічваў 289 чалавек. Па нацыянальнаму складу: рускіх – 31 чал., беларусаў – 72 чал., украінцаў – 10 чал., яўрэяў – 167 чал., і іншых нацыянальнасцей – 2 чал.[5]

 Не менш за 80% саставу атрада былі мясцовымі жыхарамі і толькі 20% - складалі былыя салдаты, якія былі ў акружэнні або ў фашысцкім палоне ( прыйшлі з палона – 33 чал., з акружэння – 13 чал., з мясцовага насельніцтва – 71 чал., жанчын – 17 чал., былых вязняў гета – 149 чал.) [5].

 

Партызаны – землякі

 

З вёскі Навіны прыйшло ў атрад 38 чалавек. Першымі ў партызанскі атрад “Кастрычніцкі” уступілі: браты Валчэцкі Віктар Дзмітрыевіч і Валчэцкі Іван Дзмітрыевіч, Грынь Сяргей Міхайлавіч, Свораб Фёдар Лявонцьевіч, Несцер Уладзімір Сямёнавіч і інш. 

Можна пералічыць нямала эпізодаў гераічных дзеянняў партызан-землякоў атрада “Кастрычніцкі”. У сакавіку 1943 года разведкай было ўстаноўлена, што немцы і паліцаі рухаюцца да вёсак Драчылава і Негрымава, каб забраць жыхароў на прымусовыя работы ў Германію. Атрад з засады разбіў акупантаў. Ад станцыі Наваельня да Навагрудка ў той час пралягала вузкакалейка, па якой немцы правозілі грузы і салдат. Партызаны пусцілі пад адхон мноства паравозаў і вагонаў, разабралі рэйкі, і рух на чыгунцы прыпыніўся.

Аднойчы агентурная разведка паведаміла, што нямецкі камендант вёскі Бярозаўка Лідскага раёна са сваёй світай на дзвюх легкавых машынах у суправаджэнні паліцэйскіх напраўляецца ў Васілевічы. У засаду пайшлі атрад “Іскра” і “Кастрычніцкі”. Аперацыя прайшла паспяхова: ніводзін фашыст не вярнуўся ў Бярозаўку.[3, с. 291]

Разведчыкі Віктар Валчэцкі і Аляксей Башкатаў, вяртаючыся з задання, вырашылі зайсці на станцыю Яцукі, раздабыць харчоў для партызан. Падышлі да хаты, дзе гарэла святло, - гэта аказалася гарнізонная кухня. Віктар увайшоў, а Аляксей застаўся на вуліцы. Праз  некалькі хвілін Віктар вярнуўся з поварам – мясцовым жыхаром, сілай мабілізаваным акупантамі. Той паведаміў, што ў гарнізоне чакаюць начальства – 27 чалавек. Разведчыкі ўзялі харчы, наказаўшы повару маўчаць. А “высокія госці” не даехалі да гарнізона, падарваліся на партызанскай міне.[3, с.291-292]

Камандзір групы падрыўнікоў Віктар Валчэцкі (дадатак 3) – чалавек асаблівай адвагі. Родам ён быў з вёскі Навіны. На яго баявым рахунку 17 варожых эшалонаў, пушчаных пад адхон. Віктар выконваў самыя складаныя заданні камандавання.

З успамінаў роднай сястры Віктара Валчэцкага - Будзіловіч Ганны Дзмітрыеўны (дадатак 7), 1930 г.н., уражэнкі вёскі Навіны: “Калі  пачалася Вялікая Айчынная вайна, мне было 10 год. Я добра памятую, як памянялася жыццё ў вёсцы, як прыціхлі людзі, але яшчэ ніхто не ведаў, які люты вораг прыйшоў. Калі адступалі нашы, то баі ў вёсцы не ішлі. І нямецкага гарнізона ў нас не было. Немцы з’яўляліся з-за чыгункі, збіралі яду і зноў ішлі ў свае бункеры. У 1942 годзе больш актыўна сталі дзейнічаць партызанскія атрады, з акружэнцаў. Яны сталі агітаваць за ўступленне ў атрад вяскоўцаў, здольных трымаць у руках зброю.

Аднойчы ў вёсцы з’явіліся партызаны, арганізавалі сход, на якім расказвалі людзям пра палажэнне на фронце, пра першыя нашы перамогі – пра разгром фашыстаў пад Масквой. Добра памятую, што праводзіў гэты сход Громаў, але не ведаю, кім ён быў у партызан. Мой старэйшы брат Іван стаў трымаць сувязь з Громавым. Праз некаторы час, у вёсцы з’явіліся партызаны атрада “Кастрычніцкі”, камандзір - Віктар Ільіч Панчанкоў.

Першымі ў партызаны з нашай вёскі пайшлі мой брат – Віктар, Грынь Сяргей Міхайлавіч, Грынь Канстанцін Лявонцьевіч. Іван, мой брат, застаўся дома, бо быў сувязным. З кожным днём стала разгарацца барацьба з ворагам. Узрывалі цягнікі, псавалі чынунку. Немцы зганялі людзей з навакольных вёсак для таго, каб высекчы лес на 50 метраў ад чыгункі.Узрывы не змяншаліся, паязды ляцелі пад адхон. Тады немцы расчысцілі подступы да чыгункі на 100 метраў і паставілі бункеры з добра ўзброенай аховай. У вёсках фашысты рабілі аблавы, лавілі партызан. У нашай сям’і пяцёра дзяцей – я самая малая. У гэты неспакойны час, тата адвёз мяне на хутар Вянкова, непадалёку ад вёскі Крываногава.Там жыла маміна родная сястра. Я пражыла там цэлы год. Аднойчы на хутары з’явіўся мой брат Віктар і два партызаны з ім мне незнаёмыя. Яны выконвалі заданне па знішчэнню слупоў з тэлефоннымі кабялямі. Заданне яны выканалі, але брат пашкодзіў нагу. Я вельмі плакала і прасілася дадому. Але Віктар сказаў, што пакуль я хавалася на хутары, ў нашай вёсцы была аблава і вельмі многіх юнакоў і дзяўчат забралі на работы ў Германію. У тым ліку і дзвюх нашых сясцёр – Марусю і Таісу. Але Таісе і яшчэ некаторым падлеткам удалося ўцячы. Наша Маруся прабыла ў Германіі да канца вайны. Сястру маю і іншых узнікаў вызвалілі англа-амерыканскія войскі і яна вярнулася дамоў у 1945 годзе.

Толькі страх перад нямецкай няволяй супыніў маё рашэнне ісці з Віктарам. Ажно ў 1943 годзе мяне прывезлі дадому. Тут я зноў сустрэлася з сям’ёй і даведалася, што ў баі з немцамі брат быў цяжка паранены ў руку, а начальнік штаба атрада - Тамашэўскі загінуў.

Віктара адправілі ў пушчу (там размяшчаўся партызанскі шпіталь) на лячэнне. Але, як толькі крыху рука стала гаіцца, то ён стаў яе разрабатываць, бо хацеў хутчэй вярнуцца ў строй. На ўсе заданні яны хадзілі з братам Іванам, прыкрывалі адзін аднаго. І ў апошнім баі, для Віктара, яны таксама былі разам.  Бой быў каля вёскі Малая Ізва. А ў вёсцы Асмолава былі немцы з паліцаямі. Партызанскі сувязны далажыў, што немцы будуць ехаць у млын, што непадалёку ад М.Ізвы, за мукой. Партызаны вырашылі ім устроіць засаду. У гэтым баі Віктар быў смяротна паранены ў жывот. Непрыходзячы ў прытомнасць праз паўгадзіны ён памёр.

Віктар быў вельмі добры, чалавечны, справядлівы, чэсны, яго любілі, па ім плакалі ва ўсіх навакольных вёсках вельмі многа людзей. А ў нашай сям’і назаўсёды пасяліўся смутак і вялікі жаль па роднаму і такому дарагому для нас чалавеку.

Пра вайну напісана многа. Пісалі пра яе пісьменнікі, военачальнікі, гісторыкі. Напісана па-рознаму і рознае. Адно толькі хочацца сказаць – не дай Бог вайны! Гэта так страшна, што апісаць і расказаць можа і немагчыма,” – ледзь стрымліваючы слёзы, скончыла свой расказ Ганна Дзмітрыеўна.

Загінуў Віктар Дзмітрыевіч Валчэцкі 8 чэрвеня 1944 года, не дажыўшы аднаго месяца да таго дня, калі нямецка-фашысцкія захопнікі былі выгнаны з тэрыторыі раёна. Віктар Валчэцкі пасмяротна ўзнагароджаны ордэнам Айчыннай вайны I ступені. Імем героя названы вуліца ў Навагрудку. На яго магіле ў вёсцы Навіны ўстаноўлены помнік. Вучні Пятрэвіцкага дзяцячага сада-сярэдняй школы, і піянеры дружыны, якая таксама носіць яго імя заўсёды клапоцяцца пра стан помніка, прыбіраюць тэрыторыю вакол яго, падфарбоўваюць сам помнік.        

                 

                                                         

Брат Віктара Валчэцкага, Іван Дзмітрыевіч Валчэцкі (дадатак 3), будучы ў разведцы ў вёсцы Гарадзішча, даведаўся аб пастаянным маршруце каменданта нямецкага гарнізона. Партызан прасядзеў у сховішчы да позняга вечара і, калі гітлераўскі капітан з’явіўся на вуліцы, раптоўна прадстаў перад ім, скруціў яму рукі і даставіў у партызанскі атрад. Іван пусціў пад адхон 21 нямецкі эшалон.

Нярэдка ўступалі ў атрад сем’ямі, бацькі прыводзілі з сабою сыноў. Пайшла ў партызаны і сям’я Канстанціна Пятровіча Шапяля (дадатак 4). Да вайны Шапялі жылі на хутары Станкевічы, які знаходзіўся ў лесе, насупраць Баяроўскага возера, што недалёка ад вёскі Пятрэвічы. Займаліся асабістай гаспадаркай. У сям’і было чацвёра дзяцей. Самаму старэйшаму сыну – Пятру (дадатак 4), на пачатак вайны было 17 год, Платону (дадатак 5)  – 15 год, дачцы Наташы – 13 год, самаму малодшаму Колі ўсяго 11 год. Дзеці дапамагалі бацькам працаваць. Калі на нашу зямлю прыйшлі немцы, адразу аддалі загад сабраць усю моладзь для вывазу на працу ў Германію. Пётра і Платона забралі і павезлі ў пункт размеркавання, што быў ля Мінска. Але ім давялося адтуль збегчы, і яны адразу пайшлі ў партызаны, як толькі ў наваколлі пачаў дзейнічаць атрад “Кастрычніцкі”. Калі стала вядома, што гітлераўцы рыхтуюць расправу над роднымі партызан, сям’я Шапялёў пайшла ў атрад.

На наступны дзень карнікі спалілі іх хату. Малодшая дачка Канстанціна Шапяля, Наташа (дадатак 5) папрасілася ў партызанскі шпіталь, даглядала раненых, дакладна выконвала ўсе назначэнні доктара. Рухавую і клапатлівую сястрычку палюбілі партызаны. Дзяўчынка ўмела ласкавым словам, добрай усмешкай падтрымаць раненых. Нароўні з дарослымі яна дзяжурыла ў шпіталі. Партызаны часта выходзілі на баявыя заданні, на ўліку быў кожны чалавек, і тады Наташа станавілася на пост, выконвала ўсе загады камандзіра па лагеру. [1, с.135]

           Коля Шапель (дадатак 4) стаў сувязным паміж атрадам і чыгуначнай станцыяй Наваельня. Яго звесткі аб эшалонах, стане чыгуначных шляхоў, ахове мастоў дазвалялі атраду ўвесь час трымаць лінію пад кантролем.

“Трапіць на станцыю Наваельня атрымалася не так проста. Дасланы туды сувязны вярнуўся ні з чым. Гітлераўцы, парапалоханыя партызанскімі дыверсіямі, умацавалі ахову, устройвалі на дарозе вобыск, прапускалі толькі па “аўсвайсам” – акупацыйным пашпартам. Неабходна было знайсці надзейнага сувязнога, для таго,  каб перадаваць усе звесткі пра рух цягнікоў, ахове шляху і іншую карысную інфармацыю для атрада.

Выбар паў на Колю Шапяля. Праўда, камандзір атрада “Кастрычніцкі” В.І.Панчанкаў сумняваўся: ці зможа 11-гадовы юнак забяспечыць сувязь? Але з другога боку, хлопчык не выкліча падазронасць у ворага, ды і “аўсвайс” не патрэбен. А Коля – хлопчык сур’ёзны, надзейны. Два старэйшых брата ўжо ваявалі ў атрадзе, і малодшы стараўся раўняцца на іх. Вырашана было даслаць Колю.  

Хлопчыку апранулі пастухову світку, перакінулі праз плячо палатняную сумку. Яго здзівіла, што сам камандзір правярае, як сядзяць на ім “хадакі” – так сяляне называлі самазробленыя лапці з сырамятнай скуры. Выявілася, што ў “хадаках” быў тайнік сувязнога.

Камандзір даў яму апошнія указанні, і хлопчык накіраваўся ў дарогу.

Разам з сялянамі ён свабодна трапіў на станцыю, часовыя нават не звярнулі на яго ўвагу. Коля знайшоў неабходную хату каля чыгункі. Паглядзеў ці няма за ім нагляду, і зайшоў у двор. Візіт быў кароткі. Гаспадар загадаў разбуцца, паклаў ў “хадакі” маленькую, шмат разоў складзеную паперку. Назад хлопчык вярнуўся таксама без прыгод.

Камандзір, пасля таго як прачытаў паперку, пахваліў хлапчука за хуткасць і выкананне задання. А Коля быў расчараваны. Ён спадзяваўся, што праз яго будуць перасылаць зброю, ну ці на худы канец, нямецкую штабную карту. А тут – маленькая пісулька. Коля тады і не ведаў, што ён у “хадаках” пранёс расклад руху цягнікоў, усе звесткі пра станцыю, аб ахове чыгуначных шляхоў. Дзякуючы гэтым звесткам, падрыўнікі атраду “Кастрычніцкі” правялі не адну аперацыю на станцыі і бліжэйшых перагонах.

У архіве захаваліся звесткі пра адзін з такіх нападаў: “ У ноч з 28 на 29 кастрычніка 1943 г. група партызан.., пад кіраўніцтвам старэйшага групы Снытко Пятра на ст. “Наваельня” у 21 гадзіну захапіла манеўравы паравоз з дзвюма платформамі і адным вагонам, гружаным матэрыяламі для тэлефоннай сувязі…

Старэйшы групы Снытко П. уключыў скорасць паравоза на поўны ход і накіраваў яго на эшалон, які стаяў на ст.”Наваельня”. У гэты час ён сам выскачыў з паравоза. У выніку паравоз урэзаўся у эшалон, які стаяў на шляху і зваліўся ў адкос. Акрамя таго, 7 вагонаў было разбіта, 10 - пашкоджана…”

Коля разам з таварышамі радаваўся гэтай дзёрзкай аперацыі, праведзенай 17-гадовым партызанам. Але, хлопчык не ведаў, што гэта ён сам даставіў са станцыі неабходныя звесткі. Ён проста радаваўся, что дапамагае партызанам, не адстае ад старэйшых братоў [1, с.135].

За час знаходжання ў атрадзе Коля падрос, пасталеў. Неўзабаве ён пачаў ўдзельнічаць у рэйдах падрыўнікоў.

“Участак чыгункі ад станцыі Наваельня да станцыі Неман кантраляваўся намі, - пісаў камандзір атрада “Кастрычніцкі” брыгады імя С.М.Кірава, В.І Панчанкоў.-Фашысты вымушаны былі праязджаць на ім з хуткасцю 5-10 кіламетраў у гадзіну… Рэдка, які-небудзь чыгуначны састаў праходзіў нападарваным ці напашкоджаным. Са дня ўтварэння атрада і да злучэння яго з часткамі Чырвонай Арміі мы пусцілі пад адхон каля 40 паяздоў.”[2, с.113]

 Бацька, К.П.Шапель, быў у партызанскім атрадзе загадчыкам гаспадаркі, маці – Ганна Якаўлеўна даглядала раненых і хворых партызан.

Пасля таго, як закончылася вайна, Платон пайшоў служыць у рады Чырвонай арміі. Потым працаваў у Навагрудскай турме, затым быў пераведзены на службу ў міліцыю, дзе і дапрацаваў да пенсіі ў званні старэйшага сяржанта. Пётр Кантанцінавіч пасля вайны, праз некаторы час, пераехаў на пастаяннае месца жыхарства ў Казахстан. Там памёр і пахаваны. Мікалай Канстанцінавіч атрымаў вышэйшую адукацыю, працаваў інжынерам на аўтабазе ў г. Навагрудку, а пасля таксама, як і старэйшы брат Платон аддаў усё сваё жыццё на ахову парадку ў родным Навагрудку. Ён працаваў начальнікам ДАІ.

Наталля Канстанцінаўна Шапель (Гаеўская) таксама жыла ў  Навагрудку. Спачатку працавала на мясакамбінаце, потым – у Навагрудскім гандлёва-эканамічным тэхнікуме. І Наталля і Мікалай  былі ўзнагароджаны за ўдзел у партызанскай барацьбе баявымі медалямі.

Усе гэтыя людзі ўжо пакінулі гэты свет : маці - Ганна Якаўлеўна памерла ў 1957 годзе, Коля - ў 1994 годзе, Наташа і Платон памерлі ў 2001 годзе. Усе яны пахаваны на навагрудскіх могілках у Гарадзілоўцы.

    Так - людзей няма, але памяць пра іх жыве. Жыве ў сэрцах сваякоў, жыве ў кожным чалавеку, які хоча ведаць пра гісторыю падзей, якія адбываліся на тэрыторыі іх малой радзімы, і хочацца верыць – будзе жыць, бо пакуль мы памятаем – мы жывём і спадзяёмся, што ніколі – ніколі наша зямля больш не адчуе тых жудасных бамбёжак, не пачуе таго горкага чалавечага стону і плачу, які прынесла на Беларусь фашысцкая навала.

Дзейнасць партызанскага атрада “Кастрычніцкі”

 

На рахунку партызанскага атрада “Кастрычніцкі” 40 пушчаных пад адхон эшалонаў з жывой сілай і тэхнікай праціўніка, разбітыя варожыя гарнізоны, аперацыі па выратаванню насельніцтва ад знішчэння, высылкі ў рабства ў Германію. Звычайна на заданне ішлі самыя падрыхтаваныя, вопытныя падрыўнікі, чалавек 40-60, якія падзяляліся на дробныя, па 5-7 чалавек, групы на чале з камандзірамі узводаў, рот. Узрывалі чыгунку адначасова, па сігналу. За адзін выхад група выводзіла з строю па 1,5-2 кіламетра чыгуначнага шляху. Дарога па 2-3 сутак не працавала. 

Летам 1943 года група падрыўнікоў узарвала варожы эшалон, на якім перакідаўся танкавы батальён у бок Баранавіч. Міна была закладзена на павароце чыгуначнай дарогі. У выніку батальён быў поўнасцю знішчаны. Тры дні фашысты нікога не падпускалі да гэтага месца, дастаючы з-пад рэшткаў вагонаў трупы сваіх салдат і афіцэраў.

Зімой 1943-1944 года зборная група атрадаў “Кастрычніцкі” і імя Г.К.Арджанікідзэ разграміла варожы эшалон паміж станцыяй Наваельня і палустанкам Паніква. Партызаны залеглі ў засаду па абодва бакі дарогі. Група партызан на чале з І.І.Жуком раскруціла балты на стыку рэльсаў, расцягнуўшы іх канцы ў бакі. Чакалі доўга, дзесьці гадзіны дзве. Ляжалі на снезе без руху, мерзлі. Але вось пачуўся шум набліжаючагася цягніка, які ішоў марудна. На месце дыверсіі цягнік сышоў з рэльс і спыніўся. Камандзір падаў каманду: “Агонь!” Завязалася перастрэлка. Але ў вагонах пачуўся плач жанчын і дзяцей, і стрэлы спыніліся. Тады адзін з немцаў (пазней аказалася, што гэта быў намеснік гебітскамісара Навагрудка) адышоў ад паравоза і крыкнуў: “Вас воллен зи хир, фальтфлюхтер донер ветер!”, што у перакладзе гучала “Что вы хотите здесь, сволочи?!” Стрэлы пачаліся ізноў і ў хуткім часе цягнік быў захоплены. Партызаны тады знішчылі вагон з матацыкламі, другі – з мінамі і авіяцыйнымі бомбамі, аўтамашыны. Неабходна было працаваць хутка, таму што на дапамогу немцам ўжо ішоў цягнік з Наваельні.[2, с.115]

Але не адзін партызанскі атрад “Кастрычніцкі” змагаўся на нашай тэрыторыі  з нямецка-фашысцкімі захопнікамі. У прыказе па партызанскай брыгадзе імя Кірава ад 21 лютага 1944 года (дадатак 6) мы можам даведацца аб выніках сумеснай барацьбы усіх партызанскіх атрадаў, якія ўваходзілі ў гэту брыгаду з моманту іх утварэння і да злучэння з войскамі Чырвонай Арміі. Аналізуючы справаздачу дыверсійна-падрыўной работы партызанскай брыгады імя Кірава, хочацца адзначыць, што праца была праведзена даволі сур’ёзная і гэта значны ўклад нашых партызан ў справу Перамогі над фашыстамі.

Заключэнне

Падводзячы вынікі даследчай дзейнасці па дадзенай тэме, хочацца адзначыць, што партызанскі атрад “Кастрычніцкі”, які дзейнічаў у нашай мясцовасці на працягу 1942-1944 гадоў быў створаны на базе былых ваеннаслужачых, якія не паспелі, пасля  хуткага нападу немцаў на мяжы, злучыцца з часткамі Чырвонай Арміі. У хуткім часе, асабліва пасля агітацыі сярод мясцовага насельніцтва супраць нямецкага рэжыму, партызанскі атрад вырас па колькасці удзельнікаў. У атрад ішлі ўсе: і дарослыя, і дзеці, і рускія, беларусы, палякі, яўрэі, і мясцовае насельніцтва, і тыя, хто збег з палону, ці з пунктаў размеркавання для вывазу на работы ў Германію.

Пасля ўтварэння партызанскай брыгады імя Кірава, атрад “Кастрычніцкі” атрымаў пэўную тэрыторыю для дзеянняў, дакладную інфармацыю і план аперацый. Амаль кожны баявы выхад  удзельнікаў меў свой станоўчы эфект. Сярод немцаў нават хадзілі чуткі, што удзельнікі атрада не людзі, а д’яблы: іх і хвароба і смерць не бярэ, і нічога яны не баяцца. Але ж яны прагадаліся.. . Людзі, якія так любяць сваю Радзіму і хочуць, каб, яна заўсёды была вольнай, прыгожай і квітнеючай – не баяцца нічога і не пашкадуюць для гэтага нават самага дарагога – свайго жыцця. Тыя, каму давялося дажыць да 8 ліпеня 1944 года, калі часткі Чырвонай Арміі злучыліся з партызанскім атрадам “Кастрычніцкі” на шашы Навагрудак – Ліда, былі вельмі рады гэтай падзеі і вырашылі разам з імі рушыць у бок горада Навагрудка. Адразу была атрымана новая задача: на шляху ў бок Нёмана, знішчаць, або браць у палон  усе фашысцкія групоўкі, салдат і афіцэраў. За два дні ў раёне пасёлка Бярозаўкі і вёскі Руда, атрад знішчыў каля 900 фашыстаў і іх паплечнікаў. Камандзір дывізіі выдзяліў дзеянні партызанскага атрада і было прапанавана рушыць далей разам з Чырвонай Арміяй. Большая частка асабістага складу партызанскага атрада  пайшла служыць у дзеючую армію, а астатнія з дазволу партыйных і савецкіх органаў засталіся аднаўляць, разбураную вайной, народную гаспадарку.

                                            

Партызанскі марш

Начало формы

Конец формы

Калі над радзімай пажары шугалі  і  неба гуло ад грымот, —

   Пад шумнымі соснамі мы прысягалі табе, беларускі народ!

      За край свой забраны  ішлі ў партызаны,

        Збіраліся дружна на бой! 

           А гора народа кружыла над намі,

              I ў кожнага рана свая.

                 Палямі, гаямі, ляснымі шляхамі  праходзіла наша сям'я.

                    За здзекі, за раны сыны-партызаны  выходзілі ворага біць.

                       I ў цёмныя ночы, і ў раннія росы  ад нашых адважных засад

                         Лятуць пад адкос мерцвякі-паравозы

                            I трупы фашысцкіх салдат.

                             Масты узлятаюць,  машыны знікаюць

                               Пад смелым агнём партызан.

                                У нашых паходах сцягі баявыя, і помста — адзіны наказ.

                                   Хай многа наперадзе смутку і болю не раз нам яшчэ сустракаць,

                                      Біць ворагаў лютых, клянёмся, ніколі, не стоміцца наша рука,

                                              Пакуль не заграе вясна залатая над роднаю нашай зямлёй.

                                                                                                                                П.Броўка

                                                                           

                                                     Спіс літаратуры і крыніц

 

1. Граблевский И.С. Юные герои  Гродненщины:  [Для сред. и ст. школ.       возраста./Худож. В.М.Боровко] .- Мн.: Юнацтва, 1981. - 152с., ил.

2. «В принёманских лесах». Минск, 1975. Партийное подполье в Белоруссии. 1941-1944 гг. Минск «Беларусь», 1986 г.

3.  Памяць: Гістор.- дакум. хроніка  Навагруд. р-на. – Мн.: Беларусь, 1996. – 559с.: іл.

4. Партизанские формирования Белоруссии в годы Великой Отечественной войны. (Июнь 1941 – июль 1944 г.) Минск «Беларусь», 1983г.

5. Фонды Навагрудскага гісторыка-краязнаўчага музея:

   Справы НД 4560, НД 4590, НД 229/3, НД 1126, НД 11/27,  НД 4583/1, НД 4583/2

ДАДАТКІ

                                                                                                                                         Дадатак 1

                                     

Панчанкоў Віктар Ільіч

(16.11.1921 – 17.12.1996)

Камандзір партызанскага атрада “Кастрычніцкі”  (1942 – 1944)

                                                                                          

                                                                                                                                      Дадатак 2                                                                                        

                                                                                                           

                                                                                                   Дадатак 3

       Валчэцкі Віктар Дзмітрыевіч

                                                                                          Валчэцкі Іван Дзмітрыевіч

                                                                                   

                                                                                                

                                                                                                                  

                                                                                                                       Дадатак 4

                            

                                     Шапель Канстанцін Пятровіч з  сынам Колем

                                           

                                                     

                                                    

                                                                 Шапель Пётр Канстанцінавіч

                                       

                                                                                                                             Дадатак 5                                      

                                    

Шапель Платон Канстанцінавіч

  

                                    

Шапель Наталля  Канстанцінаўна

з  унукамі

                                                                                                         

                                                                                                             

                                                                                                                                    Дадатак 6

                                                                                                                  Дадатак 7

Будзіловіч (Валчэцкая) Ганна Дзмітрыеўна з вучнямі школы ля дома, дзе  жыла сям’я Валчэцкіх ў вёсцы Навіны

      Партызаны - ветэраны ля помніка Невядомаму салдату ў в. Пятрэвічы: Курчэйка М.М., Курчэйка І.М., Будзіловіч Г.Д., Мароз М.Т., Петрукевіч Р.А., Кісляк С.В. (2012 г.)

ГОСУДАРСТВЕННОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ ОБРАЗОВАНИЯ

“ПЕТРЕВИЧСКИЙ УЧЕБНО-ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ КОМПЛЕКС

ДЕТСКИЙ САД – СРЕДНЯЯ ШКОЛА”

ВИКТОРИНА

“БИТВА ЗА БЕЛАРУСЬ”

( К 75-летию освобождения Беларуси от немецко – фашистских захватчиков)

(Коллективная работа)

                  

                   Подготовили:

                                    Мантуш Павел, 10 класс

                                                   Соболевский Александр, 10 класс

                    Руководитель:

                                                       Гиринович Татьяна Владимировна,

                                                   руководитель клуба “Спадчына”

Петревичи, 2019

Ответы на вопросы

1.     Когда, какими войсками и какого фронта началось освобождение Беларуси от немецко-фашистских захватчиков? Назовите первые освобождённые города и населённые пункты.

Операция «Багратион» началась утром 23 июня 1944 г. После артиллерийской и авиационной подготовки на Витебском, Оршанском и Могилевском направлениях перешли в наступление войска 1-го Прибалтийского, 3-го и 2-го Белорусских фронтов. На второй день на вражеские позиции обрушили удар войска 1-го Белорусского фронта на Бобруйском направлении. Действия фронтов координировали представители Ставки Верховного Главнокомандования маршалы Советского Союза Г. К. Жуков и А. М. Василевский.

1 июля 1944 г. был освобожден Борисов, а 3 июля 1944 г. — Минск. 23 сентября 1943 г. был освобожден первый районный центр республики- Комарин, затем были освобождены Хотимск, Мстиславль, Климовичи, Кричев, а 26 ноября — первый областной центр Гомель, в январе 1944 года – освобождены Калинковичи, Мозырь.

2.      Когда началась и закончилась Белорусская стратегическая наступательная операция “Багратион”? Каковы её цели?

Белорусская наступательная операция «Багратион» — крупномасштабная наступательная операция Великой Отечественной войны, проводившаяся 23 июня — 29 августа 1944 года. Основной целью выступала ликвидация «Белорусского балкона», освобождение Белоруссии и Литвы.

                       

Карта Белорусской операции

Замысел операции предусматривал глубокими ударами 4-х фронтов прорвать оборону противника на 6-ти направлениях, окружить и уничтожить группировки врага на флангах белорусского выступа – в районах Витебска и Бобруйска, после чего, наступая по сходящимся направлениям на Минск, окружить и ликвидировать восточнее белорусской столицы главные силы группы армий «Центр». В дальнейшем, наращивая силу удара, выйти на рубеж Каунас – Белосток – Люблин.

3.     Почему кодовое название операции по освобождению Беларуси от немецко-фашистских захватчиков носило такое название?

Операция “Багратион” – одна из крупнейших военных операций за всю историю человечества. Названа так в честь полководца, получившего известность в ходе Отечественной войны 1812 года П. И. Багратиона. «Бог-рати-он» -  поэтически называли одного из лучших генералов русской армии. Советскую наступательную операцию специалисты тоже нередко называют одним из божественных по красоте образцов ратного мастерства.

                         

      П.И.Багратион                                          Операция “Багратион”

4.     Кто из наших соотечественников единственный награждён высшим советским орденом “Победа”? Что Вы о нём знаете?

Уроженец Беларуси был единственным генералом, награжденным полководческим орденом. Указом Президиума Верховного Совета СССР от 8 ноября 1943 года был учрежден высший военный орден “Победа” для награждения лиц высшего командного состава Красной Армии за успешное проведение таких боевых операций в масштабе одного или нескольких фронтов, в результате которых в корне менялась обстановка в пользу Красной Армии. За годы войны орденом “Победа” были награждены всего одиннадцать советских военачальников. Одним из них был уроженец Беларуси Алексей Антонов. Он был единственным из генералов, удостоенным полководческого ордена “Победа”.

Генерал армии Алексей Иннокентьевич Антонов прошел путь от штабного работника дивизии до начальника Генерального штаба Советских Вооруженных Сил.

С августа 1941 года генерал Антонов был начальником штаба Южного, Северо-Кавказского фронтов, Черноморской группы войск и Закавказского фронта. С декабря 1942 года он первый заместитель начальника Генерального штаба, а с февраля 1945 года — начальник Генштаба Вооруженных Сил СССР. С 17 февраля 1945 года Антонов входил в состав Ставки Верховного Главнокомандования.

Алексей Иннокентьевич был в высшей степени грамотный военный, человек большой культуры и обаяния. Родом из Гродно, семья Антоновых жила на улице, которая нынче носит его имя. С именем генерала Антонова связано освобождение Беларуси от нацистских захватчиков. Около недели А.И.Антонов работал с картами, для корректировки дальнейших военных действий на территории Беларуси.

Антонов был очень близок Сталину, который считался с его мнением, питал к нему явную симпатию и доверие, проводил вдвоем с ним долгие часы, обсуждая положение на фронтах и планируя будущие операции. Антонов держался просто, без высокомерия и гонора. Он был всегда скромно одет — защитная гимнастерка, бриджи, сапоги, и только генеральские погоны выдавали его высокое положение в армии.

Антонов был участником Крымской и Берлинской (1945) конференций союзных держав.

Этот талантливый человек награжден 3 орденами Ленина, 4 орденами Красного Знамени, 2 орденами Суворова 1-й степени, орденом Кутузова 1-й степени, орденом Отечественной войны 1-й степени, многими медалями, удостоен иностранных наград.

Генерал армии А.И.Антонов был одним из творцов Великой Победы над германским нацизмом.

5.     Войска каких фронтов учавствовали в операции “Багратион”?Назовите имена командующих войсками этих фронтов.

В проведении операции «Багратион» участвовали армии четырех фронтов: 1-го Белорусского (командующий К. К. Рокоссовский), 2-го Белорусского (командующий Г. Ф. Захаров), 3-го Белорусского (командующий И. Д. Черняховский), 1-го Прибалтийского (командующий И. X. Баграмян), силы Днепровской военной флотилии.

           

6.     Что Вам известно о боевых действиях Днепровской речной военной флотилии в 1943-1944 годах?

О героизме моряков Днепровской флотилии в годы Великой Отечественной войны слагали легенды, а немецкие захватчики за отчаянное бесстрашие называли их «черной смертью». Это воинское соединение отличилось при обороне Полесья и Сталинграда, а затем с боями освобождало Белоруссию и дошло до Берлина, его бойцы и офицеры расписались на стенах поверженного рейхстага. За беспримерные подвиги 3 тысячи моряков флотилии удостоены орденов и медалей, 20 стали Героями Советского Союза, многие — посмертно.

Накануне стратегической наступательной операции «Багратион» флотилия оперативно подчинялась 1‑му Белорусскому фронту и насчитывала 23 бронекатера, 20 тральщиков, 13 сторожевых катеров, 10 катеров ПВО, 26 полуглиссеров, 6 самоходных плавбатарей, 2 зенитных артдивизиона. Моряки участвовали в артиллерийской поддержке сухопутных войск, осуществляли переправы наших бойцов и срывали вражеские, обеспечивали противоминную оборону, высаживали десанты. Днепровцы стали железной гвардией, первой бросавшейся на врага и подававшей героический пример.

Так было и в битве за Бобруйск. Бронекатера участвовали в мощной артиллерийской подготовке при штурме города. Переправили на правый берег 217‑ю стрелковую дивизию. Суда дважды прорывались к железнодорожному мосту в черте города и прямой наводкой с 300 — 500 метров расстреливали огневые точки и живую силу врага. За время боев на Бобруйском направлении они уничтожили и подавили 25 артиллерийских и минометных батарей, 6 танков, 4 склада и 13 вагонов с боеприпасами, 44 дзота. За освобождение города 1‑я бригада речных кораблей и 2‑й отдельный гвардейский дивизион бронекатеров были награждены орденами Красного Знамени, им присвоили звание Бобруйских.

7.                 Охарактеризуйте соотношение сил на советско-германском фронте к началу операции “Багратион”?

К началу операции в составе наступающих войск насчитывалось 1,2 млн человек, 34 тыс. орудий и минометов, 4070 танков и самоходно-артиллерийских установок, около 5 тыс. боевых самолетов. Советские войска превосходили противника по живой силе в 1,5 раза, орудиям и минометам – в 4,4, танкам и самоходно-артиллерийским установкам – в 4,5 и по самолетам – в 3,6 раза. В составе советских фронтов к началу операции “Багратион” было 20 общевойсковых, 2 танковые и 5 воздушных армий. Всего группировка насчитывала 178 стрелковых дивизий, 12 танковых и механизированных корпусов и 21 бригаду. Поддержку и прикрытие войск фронтов с воздуха осуществляли 5 воздушных армий.

На центральном направлении советским войскам противостояла группа армий «Центр» (3-я танковая, 4-я, 9-я и 2-я армии) под командованием генерал-фельдмаршала Э. Буша. Ее поддерживала авиация 6-го и частично 1-го и 4-го воздушных флотов. Всего группировка противника включала 63 дивизии и 3 пехотные бригады, в которых насчитывалось 800 тыс. человек, 7,6 тыс. орудий и минометов, 900 танков и штурмовых орудий и более 1300 боевых самолетов. В резерве группы армий «Центр» было 11 дивизий, большинство которых были задействованы для борьбы против партизан.

8.     Какие фронты принимали участие в освобождении от немецко-фашистских захватчиков г. Минска?

Минская операция началась 29 июня, когда войска 3-го Белорусского и 1-го Белорусских фронтов в сходящимся направлении нанесли удар по противнику. Далее совместно с войсками 2-го Белорусского фронта было завершено окружение Минска. Весомую помощь войскам оказали белорусские партизаны, устраивавшие засады на путях отступления немецких сил, громили штабы, уничтожали мосты и переправы. 29–30 июня войска 3-го Белорусского фронта вышли к Березине, форсировали ее и продолжили стремительное продвижение на Минск. 3 июля советские танкисты ворвались в город. Вскоре было завершено окружение основных сил 4-й германской армии, всего 105 тыс. чел. К 12 июля группировка была ликвидирована. За умелые и героические действия в ходе Минской операции 1944 года, 52 соединения и части были удостоены почетного наименования «Минские».

         

В.В.Волков. Минск.3 июля 1944 года

9.     Войсками каких фронтов и когда был освобождён от немецко-фашистских захватчиков наш областной центр – г. Гродно?

В освобождении города Гродно участвовало достаточно большое количество отдельных частей и подразделений Советской армии 2-го и 3-го Белорусского фронтов. Одним из первых к Гродно вышел 3-й Гвардейский кавалерийский корпус генерала Н. С. Осликовского, а также эскадрон 23-го кавалерийского полка под командованием Н. Т. Овчинникова.

Кавалеристов поддерживали танки из состава 198-го отдельного танкового полка подполковника Константина Николаевича Карпова. Этот полк входил в состав 6-й Гвардейской кавалерийской дивизии генерала Брикеля.

На вооружении полка имелись не только известные всем танки Т-34, но и поставлявшиеся по программе ленд-лиза английские танки МкIII «Валентайн» и даже одна трофейная «Пантера». Именно этот немецкий танк и трофейный бронетранспортер танкисты подполковника Карпова использовали для штурма железнодорожной станции Поречье, введя немцев в заблуждение. В боях за Гродно особо отличились танки младшего лейтенанта Евгения Миновича Гречихо и  Ильи Васильевича Чепелева.

Советские войска 50-й армии генерала Болдина в городских боях поддерживал 1444-й самоходный артиллерийский полк полковника Федора Петровича Мячева. Легкие самоходки СУ-76 действовали с пехотой 95-й стрелковой дивизии.

В боях за Гродно принимали участие и самоходные полки 31-й армии 3-го Белорусского фронта — 926-й, 927-й и 959-й.

 Гродно был освобожден 16 июля 1944 года войсками 2-го и 3-го Белорусских фронтов (16 июля – правонабережная часть города, 24 июля – «занеманская»). Оккупация города продолжалась 1111 дней и ночей, фашистами были уничтожены более 50 тыс. горожан. За время боевых действий в Гродно были разрушены 43% зданий. Москва салютовала освободителям. Именами многих освободителей города названы улицы, школы, пограничные заставы, а Гродно в числе других населенных пунктов Беларуси был награжден вымпелом «За мужество и стойкость в годы Великой Отечественной войны»

      

10.  Сколько частей и соединений получили почётные наименования по названию города Гродно, при освобождении которого они отличились?

Приказами Верховного Главнокомандующего от 25 июля 1944 г. за освобождение г. Гродно и ликвидацию гродненской группировки немецко-фашистских войск в период проведения Белостокской операции 1944 г. и Вильнюсской операции 1944 г. почетного наименования Гродненских удостоены 17 частей и соединений Красной Армии 2-го (генерал армии Г.Ф. Захаров) и 3-го (генерал армии И.Д. Черняховский) Белорусских фронтов: 3-й гвардейский кавалерийский корпус (генерал-лейтенант Н.С. Осликовский), 6-я гвардейская кавалерийская дивизия (генерал-майор П.П. Брикель), 494-й (подполковник А.П. Булавко), 508-й (подполковник И.А. Железников) и 628-й (подполковник И.С. Мудрак) стрелковые полки, 49-й (майор Б.П. Арбатов) и 162-й (подполковник П.И. Коломин) истребительные авиационные полки, 62-й (подполковник Ф.С. Старовойтов) и 103-й (подполковник И.А. Ермилов) штурмовые авиационные полки, 634-й (майор А.И. Лопуховский) и 644-й (подполковник С.Н. Катруха) ночные бомбардировочные авиационные полки, 202-й инженерно-саперный батальон (подполковник А.М. Целищев), 875-й (капитан И.П. Харитонов) и 877-й (майор П.И. Ивин) отдельные саперные батальоны, 653-й отдельный линейный батальон связи (майор Н.И. Пивоваров), 566-я отдельная телеграфно-строительная рота (капитан А.Т. Сергеев), 967-я отдельная кабельно-шестовая рота (капитан Н.М. Андреев) [6, с. 95]. Указом Президиума Верховного Совета СССР от 25 июля 1944 г. 19 частей и соединений были награждены орденами.

11.  Участник наступательной операции Красной Армии по освобождению Беларуси от немецко-фашистских захватчиков рассказывает (по воспоминаниям одного, двух участников этой операции)

Воспоминания танкиста Д.И. Малько

«Стоял жаркий полдень 3 июля 1941 года…

Шоссе оказалось безлюдным. Я вел машину, крепко сжав руками рычаги. В голове - рой мыслей: «Чем встретит нас город? Вряд ли долго удастся оставаться незамеченными - красные звезды на бортах машины видны издалека, они ярко блестят на солнце. Безусловно, схватки с фашистами не миновать».

Танк поднялся на взгорок, и я увидел впереди, в серой дымке, Минск. Прямо по курсу возвышались трубы ТЭЦ, заводские корпуса, дальше виднелись силуэт Дома правительства, купол собора. От волнения у меня сильнее забилось сердце. Проехали железнодорожный переезд, пути трамвайного кольца и оказались на улице Ворошилова. Здесь было много предприятий, но все их корпуса стояли теперь полуразрушенными, с темными проемами дверей и окон. Потом наша машина поравнялась с длинным темно-красным зданием ликеро-водочного завода. Вот здесь мы и увидели первых фашистов. Их было десятка два. Немецкие солдаты грузили в машину ящики с бутылками и не обратили никакого внимания на внезапно появившийся одинокий танк.

Когда до сгрудившихся у грузовика немцев осталось метров пятьдесят, заработала правая башня танка. Николай ударил по фашистам из пулемета. Я видел в смотровую щель, как гитлеровцы падали у автомашины. Некоторые пытались было вскарабкаться на высокую арку ворот и спрятаться во дворе, но это не удалось. Буквально за несколько минут с группой фашистов было покончено. Я направил танк на грузовик и раздавил его вместе с ящиками водки и вина.

Затем мы переехали по деревянному мостику через Свислочь и свернули направо, на Гарбарную, ныне Ульяновскую, улицу. Миновали рынок (там теперь находится стадион), и вдруг из-за угла улицы Ленина навстречу выскочила колонна мотоциклистов. Фашисты двигались как на параде - ровными рядами, у тех, кто за рулем, локти широко расставлены, на лицах - наглая уверенность.

Майор не сразу дал команду на открытие огня. Но вот я почувствовал его руку на левом плече - и бросил танк влево. Первые ряды мотоциклистов врезались в лобовую броню танка, и машина раздавила их. Следовавшие за ними повернули вправо, и тут же я получил новый сигнал от майора и повернул танк направо. Свернувших мотоциклистов постигла та же участь. Я видел в смотровое отверстие перекошенные от ужаса лица гитлеровцев. Лишь на мгновение появлялись они перед моим взором и тут же исчезали под корпусом танка. Те из мотоциклистов, которые шли в середине и хвосте колонны, пытались развернуться назад, но их настигали пулеметные очереди из танка.

Фашисты обезумели. Они бегали по берегу реки, прятались за деревья, за развалины зданий. Я заметил, как какой-то спятивший от страха гитлеровец пытался влезть в канализационный колодец. Другой втиснулся в сломанную водозаборную решетку и тоже получил пулю. Всюду врагов настигал огонь нашего танка. Пулеметные очереди косили гитлеровцев, не давая им возможности опомниться, прийти в себя, сея панику…

12.  Назовите количество партизанских соединений, бригад, отрядов, действовавших на оккупированной врагом территории Беларуси в 1941-1944 годах.

Первые партизанские отряды создавались партийными организациями на местах, засылались из-за линии фронта, формировались из числа военнослужащих-окруженцев. Одним из первых партизанских отрядов стал отряд «Красный Октябрь» под командованием Ф. И. Павловского и Т. П. Бумажкова. Образовались отряды в Пинском (командир В. З. Корж), Любанском (командир А. И. Далидович), Чашникском (командир Т. Е. Ермакович) и в Суражском (отряд «Батьки Миная» командир М. Ф. Шмырев) районах.

 К концу 1941 года в рядах партизан сражались 12 000 человек в 230 отрядах. Численность белорусских народных мстителей к концу войны превышала 374 тыс. человек. Они были объединены в 1255 отрядов, из которых 997 входили в состав 213 бригад и полков, а 258 отрядов действовали самостоятельно.

13.  Какие и сколько партизанских бригад и отрядов действовали на территории нашей области в годы войны?

Уже в первые недели фашистской оккупации на Гродненщине стали возникать очаги сопротивления захватчикам. Инициаторами создания и организаторами первых подпольных и партизанских групп были коммунисты, комсомольцы и беспартийные патриоты, оказавшиеся по разным причинам на захваченной врагом территории и оставшиеся верными своему партийному, гражданскому и общественному долгу.В период боев за город и крепость Гродно параллельно с наступавшими частями Красной Армии действовали и партизаны Белостокского соединения. Народные мстители активно участвовали в захвате опорных пунктов на подступах к городу, выводили наши подразделения на отдельные объекты, склады с боеприпасами и горючим, что позволяло с меньшими потерями их уничтожать. Одной из первых антифашистских организаций, возникших на Гродненщине, была подпольная группа, созданная в июле 1941 года бывшими членами КПЗБ В.В. Янушко, С.К. Кутько и А.С. Савко в Порозовском районе. Ее возглавил В.В. Янушко. В августе группа насчитывала 37 участников и охватывала своим влиянием 15 деревень. Участники группы вели агитационную работу среди населения, осуществляли сбор оружия и боеприпасов, оказывали помощь бойцам и командирам Красной Армии, выходившим из окружения.

В июле 1941 г. бывший член КПЗБ, депутат Верховного Совета БССР Н.Н. Болтрик организовал партизанскую группу в Свислочском районе. Вскоре к ней присоединились бежавшие из плена военнослужащие во главе с капитаном В.П. Кириченко, который стал командиром группы. В июле на Слонимщине начинают действовать партизанские группы бывшего члена КПЗБ, председателя колхоза в деревне Завершье А.В. Фидрика и политрука Г.А. Дудко, в окрестностях Волковыска – группа лейтенанта Ф.И Баранова.

Осенью 1941 года подпольные антифашистские группы организовали бывшие члены КПЗБ Б.И. Гордейчик и П.В. Жуковский в Василишковском и Ф.З. Миско в Слонимском районах. В Скидельском районе работу по созданию антифашистского подполья развернули коммунист А.А. Потапов и бывшие члены КПЗБ А.Ф. Манкевич и В.А. Сытый.

С весны 1942 года на Гродненщине начинается быстрый рост партизанского движения. В феврале–мае 1942 г. начинают действовать партизанские группы П.А. Александрова, П.И. Булака, Б.А. Булата, В.И. Балабанова, И.Р. Евдокимова, Н.С. Заруднева, А.И. Иванова, В.Ф. Ковязина, П.К. Макарова, В.И. Панченкова, А.И. Феоктистова и др. Пополняясь за счет притока в ряды партизан местного населения, а также оставшихся на оккупированной территории советских военнослужащих, группы перерастали в отряды. Происходило также объединение в отряды отдельно действовавших групп.

В марте 1942 г. в южной части Лидского района на базе группы П.К. Макарова организовался партизанский отряд Лидский (позже имени К.Е. Ворошилова), а в апреле в Слонимском районе из партизанских групп П.А. Александрова и П.П. Федосеева образовался отряд 54-й (позже имени Ф.Э. Дзержинского), а в восточной части Дятловского района в результате объединения групп В.И. Панченкова и А.А. Редько — отряд 96-й (позже «Октябрьский»). В мае 1942 г. в западной части Дятловского района на основе группы В.Ф. Ковязина создается партизанский отряд Орлянский (позже «Борьба»), в Кореличском районе группа Т.Д. Дмитриева оформляется в отряд имени М.В. Фрунзе.

К концу 1943 года на Гродненщине вооруженную борьбу с оккупантами уже вели 18 партизанских бригад, объединявших 72 отряда, и 8 отдельно действующих отрядов. Их личный состав насчитывал около 10 тысяч бойцов.

К июлю 1944 года в рядах партизан на Гродненщине сражалось более 17 тысяч человек, объединенных в 24 партизанские бригады и 9 отдельных партизанских отрядов.

14.  Кто автор проекта Кургана славы на 21 км шоссе Минск-Москва, когда и в ознаменование какого события он был воздвигнут?

В память о героизме советских солдат и офицеров, а также в честь победы в Великой Отечественной войне руководство БССР 18 августа 1966 года приняло постановление о сооружении монументально-скульптурной композиции Курган Славы.

Именно в этих местах в июле 1944 года во время крупнейшей наступательной операции «Багратион» в окружение попала 150-тысячная группировка гитлеровских войск. Данное событие получило название «Минский котёл». Разгром этой группировки завершился 11 июля и стал ещё одним решающим шагом на пути к освобождению Беларуси.

Авторы: скульпторы А. Бембель и А. Артимович, архитекторы О. Стахович и Л. Мицкевич, инженер В. Лапцевич.

Сооружение Кургана Славы, которое началось в ноябре 1967 года, стало делом всенародным. Тысячи людей посчитали своим долгом сделать свой вклад в это и принесли сюда горсти земли. Дата постройки 1969 год.

15.  Какие улицы города Гродно носят имена участников операции “Багратион”?

Улицы: Бабкина,Болдина,Брикеля, Зернова, Ивлиева, Санфировой, Сухомбаева, Курбатова, Антонова, Будённого, Ватутина, Доватора, Захарова, Карбышева, Соколовского, Розанова, Хоружей, Скрынника, Счасного, Соломовой, Фомичёва, Белуша, Заслонова, Кохановского.

16.  Как увековечена память участников операции “Багратион”, погибших при освобождении Вашего населённого пункта?

                                                                                                                                          Памятник землякам, погибшим в годы Великой Отечественной войны в деревне Петревичи

Установлен 10 августа 1965 года, к 20-летию Великой Победы, бывшим колхозом имени Маяковского в целях  увековечения памяти о 75 земляках, погибших в годы Великой Отечественной войны.

Стелла.

17.  Сколько человек удостоено звания Героя Советского Союза из числа белорусских партизан и подпольщиков?

Среди партизан и подпольщиков Беларуси звания Героя Советского Союза были удостоены 87 человек.

18.  Каковы особенности операции “Багратион” по сравнению с другими, предшествующими ей?

Первая особенность - ее масштабность. Советские войска имели численное преимущество в людях в 2 раза, артиллерии, танках, самолетах – в 4 раза. Обнаружилось то, чего не смогла установить немецкая разведка – беспрецедентная концентрация советских войск, неотразимый по своей разрушительной мощи вал огня и стали, который за несколько часов взломал немецкую оборону, до этого в течение года выдерживавшую удары русских. Впервые именно в операции "Багратион" на решающих участках двух фронтов был осуществлен новый метод артиллерийской поддержки пехоты и танков – двойной огневой вал.

Второй особенностью было наличие развитой глубокоэшелонированной в глубину 250–270 км обороны противника, получившей название "Фатерлянд". Она опиралась на природные условия Беларуси: наличие заболоченных местностей, многочисленное количество водных преград.

Третьей особенностью стало то, что высокая результативность операции "Багратион" была достигнута и за счет возросшего мастерства маскировки дислокации войск, комплекса мер по дезинформации противника, что ввело в заблуждение гитлеровскую разведку.

Четвертой особенностью стало впервые широко примененное при осуществлении столь масштабной наступательной операции четко согласованное взаимодействие регулярной армии и партизан, создавших по сути резервный фронт в тылу врага. Во время самой операции "Багратион" партизаны оказывали помощь наступающим войскам в качестве проводников, десанта в танковых частях, участвовали в штурме населенных пунктов, захватывали и удерживали до подхода регулярных войск мосты и переправы через реки.

Пятой особенностью стала значимость с военной и политической точки зрения проводимой операции. Успешное ее завершение привело к разгрому крупнейшей центральной группировки противника, прикрывавшей кратчайший путь на Берлин, образованию 500-километрового разрыва в немецкой обороне, нанесению существенных потерь противнику в технике и живой силе, переносу военных действий за пределы государственной границы СССР, освобождению союзной республики от фашистской оккупации. Правый фланг наступающих советских войск вышел в Прибалтику и к побережью Рижского залива, отрезав от других фронтов немецкую группу армий "Север". Три Белорусских фронта вышли на границы Германии.

19.  В каких боях учавствовал французский истребительский полк “Нормандия – Нёман”? Как советское правительство отметило боевые заслуги французских лётчиков?

25 мая 1944 года шел 1069-й день войны… В этот день полк "Нормандия-Неман" под командованием майора П.Пуйяда был направлен на 3-й Белорусский фронт.

Полк "Нормандия-Неман" - 1-й отдельный французский истребительный авиаполк, участвовавший в Великой Отечественной войне в боях на советско-германском фронте против фашистской Германии. По соглашению между правительством СССР и Национальным комитетом "Свободная Франция" (позднее - "Сражающаяся Франция") в ноябре 1942 года в Советский Союз прибыл личный состав эскадрильи "Нормандия" (72 добровольца, в том числе 14 летчиков и 58 авиамехаников), названной в честь особенно пострадавшей от немецко-фашистских захватчиков французской провинции Нормандия.

В марте 1943 эскадрилья, оснащенная советскими самолетами-истребителями ЯК-1 (позднее ЯК-9 и ЯК-3), начала боевые действия; в июле 1943 развернута в полк, укомплектованный французскими летчиками и советским техническим составом. Участвовал в Белорусской операции 1944 года, в том числе в разгроме авиации и войск противника на аэродромах Болбасово (Оршанский район), Докудово (Крупский район), под Толочином и Борисовом.

Только 26 июня 1944 года французские летчики совершили 72 боевых вылета, уничтожили 8 вражеских самолетов. За успешные действия при форсировании Немана полку 28 октября 1944 года присвоено почетное наименование "Неманский".

За 1943-45 годы 148 летчиков авиаполка "Нормандия-Неман" совершили свыше 5 тыс. боевых вылетов, провели 869 воздушных боев, сбили около 280 вражеских самолетов и 80 повредили. Многие из них награждены орденами и медалями СССР, летчикам М.Альберу, Ж.Андре, М.Лефевру, Р. де ла Пуапу присвоено звание Героя Советского Союза. Полк награжден орденами Красного Знамени, Александра Невского и 4 орденами Франции.

После победы над Германией французские добровольцы на самолетах ЯК-3, переданных СССР в дар Франции, вернулись на родину. В честь полка "Нормандия-Неман" названа улица в Борисове. Один из самолетов Як-3, на котором воевали летчики "Нормандии", в настоящее время хранится в Национальном музее авиации в Ле Бурже.

20.  Что такое “Невельский мешок”? На каком этапе освобождения Беларуси он происходил?

Во время первого этапа операции “Багратион”в декабре 1943 года советские войска, теснившие фашистов к западной границе, стояли у небольшого белорусского города Городок — железнодорожной станции на линии Невель—Витебск. Удерживаемый врагом Городокский выступ глубоко врезался в наш фронт. К северу от него находился важнейший железнодорожный узел Невель, недавно освобождённый нашими войсками. «Невельский мешок» с узким проходом-«горловиной», в котором стояли освободившие его 3-я и 4-я советские ударные армии, в свою очередь углублялся во вражеский фронт. Взятие Невеля нарушило коммуникации между немецкими группами армий «Север» и «Центр», и фашисты готовились к контроперации. Силы для неё они скапливали на Городокском выступе. «Невельский мешок» грозил захлопнуться. Подготовка операции началась в ноябре, но из-за слякоти переброска войск, особенно тяжёлой техники, шла медленно. В грязи увязали не только колёса, но и гусеницы. Солдаты переносили на себе или, если это было возможно, перевозили на телегах снаряды и мины.

Наконец, 13 декабря началось наступление войск 1-го Прибалтийского фронта под командованием И. Х. Баграмяна. Пересечённая болотистая местность и немецкие укрепления затрудняли продвижение. Однако наши войска — 4-я ударная армия изнутри «невельского мешка» и 11-я гвардейская армия снаружи него — встречными ударами срезали «верхушку» Городокского выступа в районе станции Бычиха. К 24 декабря Городок был освобождён.

Освобождение Городокского выступа превратило «невельский мешок» в широкий клин, разрезавший фронт врага. Нашим войскам открылся путь на Витебск.

Советскому танковому отряду впервые удалось прорваться к окраинам Городка ещё во время Невельской операции. Командир отряда полковник Недоговоров был смертельно ранен, но сумел вывести бойцов из окружения.

21.  Сколько белорусов и уроженцев Беларуси повторили подвиг Александра Матросова во время Великой Отечественной войны? Опишите подобный, совершённый белорусом на Гродненщине.

Всего за годы Великой Отечественной войны амбразуру своим телом закрыли 464 человека. Пять остались живы. Среди совершивших этот подвиг 16 белорусов. Первый в списке — Алексей Ващенко, уроженец деревни Оското Городокского района Витебской области. Свой отчаянный подвиг автоматчик 272-го стрелкового полка совершил 5 сентября 1942 года. Тогда его полк и сто курсантов Краснодарского военного училища держали оборону в самом Сталинграде. Когда в шесть часов противник перешел в наступление, было принято решение провести контратаку. Рота автоматчиков атаковала противника с фланга, но была вынуждена залечь под пулеметным огнем. Ващенко подобрался к пулеметному гнезду, попытался уничтожить пулеметчика гранатой, не удалось: был тяжело ранен очередью. Тогда, превозмогая боль, встал с возгласом: “За Родину! За Сталинград!” и бросился на амбразуру. Он был награжден орденом Ленина (посмертно). В наградном листе сказано: “...Своим телом закрыл амбразуру дзота, дав возможность развить успех атаки. Личным самопожертвованием за Родину показал свою преданность и презрение к смерти. Пал смертью храбрых на глазах товарищей, воодушевив бойцов бесстрашием и преданностью Родине”. Одна из улиц города Волгограда была названа в честь нашего земляка.

22.  Кто из бойцов и командиров Красной Армии был дважды удостоен звания Героя Советского Союза в сражениях на белорусской земле?

Генерал – майор авиации - Головачёв Павел Яковлевич (дважды Герой Советского Союза)

Гусаковский Иосиф Ираклиевич (дважды Герой Советского Союза)

Шутов Степан Федорович (дважды Герой Советского Союза)

Маршал Советского Союза - Якубовский Иван Игнатьевич (дважды Герой Советского Союза)

23.  Назовите основные источники и факторы Победы в боях при освобождении Беларуси от немецко-фашистской оккупации.

Основными источниками и факторами победы в операции “Багратион” являются:способность военной экономики в полной мере обеспечить армию всем необходимым для ведения военных действий; сложившаяся антигитлеровская коалиция, ленд-лиз; активные действия партизан и уровень их взаимодействия с действующей армией; патриотизм; тактика и стратегия; наличие грамотного командования.

24.  Какое историческое значение имела стратегическая наступательная операция “Багратион”?

В результате наступления Красной Армии была полностью освобождена Беларусь, часть Прибалтики и восточные районы Польши. На фронте в 1100 км советские войска продвинулись на глубину до 600 км.

Фактически была разгромлена группа армий «Центр», а группа армий «Север» поставлена на грань поражения. Кроме того, были значительно истощены немецкие резервы.

Созданы хорошие заделы для будущего наступления в Польшу и далее в Германию. Так, 1-й Белорусский фронт захватил два больших плацдарма за Вислой южнее столицы Польши (Магнушевский и Пулавский), а 1-й Украинский фронт занял выгодный стратегический плацдарм у Сандомира.

Новые работы

Экскурсия в СШ № 5

Шестой школьный день в музее

Первый класс знакомится с музеем

Выставка 

Новые экспонаты

Наша работа  в номинации "Листая страницы семейного альбома" с Мантуш Павлом заняла 2 место на конкурсе в области.

У нас второе место !!!

квест игра в школьном  музее

новые экспонаты своими руками

У нас в гостях ребята из Валевской СШ

Акция "Мы граждане Республики Беларусь"


В

Подведены итоги районного этапа республиканского конкурса "Звездный поход" по местам воинской славы

1 место занял отчёт учащихся Любчанской СШ, который будет представлен на областной этап, 2 место - отчёт туристов из Гимназии № 1, на 3-ем месте - отчёт учащихся Петревичского сада-СШ

https://docs.google.com/presentation/d/1hLM3GuCBI1_vuOARjc05R5fKSY8TGSGCocRm8AWOCEQ/pub?start=false&loop=false&delayms=3000

урок мужества

Экскурсия для ребят из Ладеникской школы

                                                               

                                                                        

                                             

           Презентация "Они служили в Афганистане"

 https://docs.google.com/presentation/d/1A8Q6GBtywSOAQ89p9x2UcINchz6pl8ZAGRREU2SU6L8/pub?start=true&loop=false&delayms=3000

         Как отмечали день памяти воинов-афганцев 15.02.2017

                                                                                                                                          

                                                                                                                                                                                                                                                                                              

                             Когда папа был солдатом

                                                                      

Урок Мужества "Пионеры-герои"(ко дню юного героя-антифашиста)

                                                    

                                        

                                                                                                      

                                        

                                              

                                                                  

                                                                                    

Колядки

Юные ткачихи

Табакарезка

Котелок 1943

Кружка

               

А мы все это собирали

Бывшие выпусники

Гости из Воробьевич

У нас в гостях отец Вадим

Гости из Кореличского района

Родители

Гости из Дятловского района

                        

Гоcударственное учреждение образования

«Петревичский учебно-педагогический

комплекс детский сад-средняя школа »

Новогрудский район

«Тропинками Виктора Волчецкого»

Руководитель похода

Пецевич Елена Владимировна

2016

Фамилия имя участников похода:

1.Кисляк Дарина ,8 кл

2.Мантуш Павел ,8 кл

3.Пикта Андрей , 8 кл

4.Мантуш Полина ,5 кл

5.Тишук Ульяна , 5 кл

6.Духовник Роман, 6 кл

7.Минько Александра, 6 кл

8.Кислый Марк ,6 кл

9.Гиринович Т.В.

10.Пецевич Е.В.

Введение

Цель похода: совершенствование системы гражданского и патриотического воспитания обучающихся.

Задачи: - привлечение  обучающихся к поисково-исследовательской работе по изучению военной истории своего края;

-изучение и популяризация памятных  мест своего региона и включение их в туристско-экскурсионные маршруты;

-формирование гражданственности, патриотизма, любви и уважения к своей малой Родине, увековечивание памяти защитников Отечества.

Карта –схема нитки маршрута

Д.Петревичи----1,2км---д.М.Изва—1,8 км --д.Б.Изва---4 км---д.Каменка----3 км---д.Новины ---5 км---д.Яцуки----5 км---д.Новины ---10 км ---д.Петревичи

Всего -50 км

Объекты исследования :

1.Памятник погибшим в годы Великой Отечественной войны в д. Петревичи.

2.Место гибели В. Волчецкого в д. М. Изва.

3. Руины церкви  в д.Б.Изва.

4.  Могила В. Волчецкого  в д .Новины.

5.Место дислокации отряда «Октябрьский » в д. Яцуки.

Поход «Тропинками» Виктора Волчецкого начинается из аг.Петревичи  у памятника погибшим в годы Великой Отечественной войны. Памятник в виде стелы с  барельефом в образ воина и именами погибших был поставлен летом 1969 года.

Некоторые сведения о тех, чьи имена нанесены на памятнике:

И.М.Белуш - расстрелян за помощь партизанам (печь хлеб);П.Г.Шапель - погиб во время карательный операции в деревне Петревичи, когда деревня была сожжена;  К.И.Мароз - расстрелен в  деревне  Вселюб Новогрудского района во время массовых арестов (за распространение листовки с антифашистской агитацией);   И.В.Демъянович: погиб в тюрьме г. Новогрудка после массовых арестов по подозрению в антифашистской агитации;  Л.К.Пикта -  погиб во время "наведения" дисциплины фашистами в д. Осмолово;  В.Л.Кисляк -  подорвался на мине; С.В.Белуш -  расстрелян за помощь партизанам (провел обозы по неизвестным тропам  в лесном массиве);   С.П.Матвеюк -  погиб во время обстрела подвод, которые направлялись в г. Новогрудок ;  В.С.Пикта - расстрелян возле д. Вселюб во время массовых арестов по подозрению в антифашистской агитации.

К сожалению об остальных земляках, чьи имена нанесены на памятник, сведения не найдены.

У  нас, на Новогрудчине, в период оккупации вели борьбу 26 партизанских отрядов. В них насчитывалось 4200 борцов. На территории нашего сельского совета действовал отряд "Октябрьский" В отряде были не только мужчины, но и женщины, и дети. Мужчины были связными, ходили на боевые задания, а женщины и дети ухаживали за больными и ранеными.

Дальше дорога ведёт нас в деревню Малая Изва. Здесь протекает река Изовка. Изовка — река в Белоруссии, протекает по территории Новогрудского района Гродненской области, левый приток Немана. Длина реки — 26 км, площадь её водосборного бассейна — 141 км².

Исток реки находится около деревни Ладеники в 8 км к северо-западу от центра города Новогрудок на западных склонах Новогрудской возвышенности. Река течёт сначала на юго-запад, затем — на северо-запад.

В верхнем и среднем течении называется Изовка. Течёт преимущественно по лесу, в среднем течении — по глубоко врезанной долине. Притоки — Негримовка (левый); Нежатка (правый).Река протекает через  деревни Новосёлки, Большая Русиловка, Петревичи, Малая Изва, Большая Изва.

Впадает в Неман у деревни Руда. Ширина реки в нижнем течении 5-10 метров, скорость течения — 0,5 м/с. Здесь у реки  был бой у деревни М. Изва. А в деревне Осмолово были немцы с полицаями. Партизанский связной доложил, что они будут ехать на мельницу за мукой, которая находилась  недалеко от М. Извы. Партизаны решили не отдавать хлеб и устроили на них засаду. В этом бою Виктор был смертельно ранен в живот. Не приходя в сознание через три часа он умер.

Сейчас в деревне Малая Изва проживает 11 человек.

Далее наш путь пролегает вдоль деревни Большая Изва. Изва Капачевская , Имение Вселюбской волости. Здесь остались ещё руины дома. Эта деревня находится среди леса, богатого грибами и ягодами, а также здесь часто можно увидеть диких животных: косулю, оленя,лося, диких кабанов,зайцев, лис .Река Изовка во многих местах населена бобрами, которые построили себе интересные домики.Один из таких находится на пути в деревню Каменка возле моста через реку.

В деревне Каменка нас встречает дуб , на котором поселилась семья аистов, это говорит о том , что в деревне живут счастливые люди. Здесь проживает 25 человек.

Деревня Новины известна тем, что здесь родился , жил и похоронен Виктор Волчецкий.Теперь в Новинах проживает 87 человек.

Далее наш путь лежит через лес на железнодорожную станцию  Яцуки.Здесь партизаны часто проводили свои операции по уничтожению фашистов.Здесь же в лесу остались следы . что здесь был бункер для хранения продовольствия и боеприпасов партизан.

Во время похода ребята убрали территорию возле памятника в аг.Петревичи, а также возле могилы в д.Новины.

При подговке к походу провели встречи с ветеранами из д.Осмолово – Кисляк С.В, из д. Новины – Курчейко И.Н.Познакомились с материалами из фонда школьного музея о ветеранах Петревичского с/са, встречах с ветеранами и их семьями.

Наш велопоход длился один день.Но в теплое время можно пройти этой тропой гораздо медленнее.На пути есть магазин в деревне Новины , где можно пополнить запасы продовольствия.Здесь же есть амбулатория.В лесу есть много мест для  безопасного ночлега.

Самым главным результатом нашего похода является то, что ребята поближе познакомились с местами боевых действий партизан, о которых слышали от взрослых,читали в газетах.Они узнали красоту родного края.Некоторые были в восхищении от того, что увидели в лесу железную дорогу.Им можно было походить по рельсам. Ребята попросились ещё раз придти сюда летом.Спланировать свой маршрут так, чтобы покататься на дизеле. Недалеко от станции Яцуки находится санаторий Радон.

Приложения.

Виктор Волчецкий .

Митинг возле памятника в деревне Петревичи на День Победы.

Шефская помощь ветерану Кисляк Сергею Васильевичу в деревне Осмолово.

Курчейко Иван Николаевич в  гостях на празднике Знаний.

В гостях у ветерана в деревне Новины Курчейко Ивана Николаевича.

Перед началом длинного пути.

Не забудем и тех, кто умер, чтобы мы жили.

На этом месте Виктора Волчецкого ранили.

Всё ещё только начинается.

Руины имения Изва Капачевская.

А это река  Изовка недалеко от деревни Каменка.

Красоты родного края. Где-то там живут бобры.

Самая юная участница похода.

Счастья всем как людям этой деревни, где поселились аисты.

Подзаправимся и отметимся.

Какие вкусные яблоки во время передышки.

У дома, где жил Виктор Волчецкий  в деревне Новины.

У могилы Виктора Волчецкого в деревне Новины.

По дороге к месту назначения. Осталось чуть-чуть.

На привале.

Станция Яцуки. Сзади  станции имеются следы того, что здесь был бункер для хранения боеприпасов.

 река Изовка летом

 река Неман за Новинами.

Уроки в музее "Из истории денег"

 

 

 

           "Как "живут" музейные экспонаты"

 

 

 

День рождения утюга.

10 февраля официально считается именинами утюга. В этот день в 1636 году такой нужный и полезный предмет был зарегистрирован в книге расходов царского двора. Но изобрели его гораздо раньше.

Ученые и историки уверены, что утюгом пользовались еще древние греки в IV веке до нашей эры. Правда, тогда утюг был больше похож на горячий металлический прут или скалку. Также для глажки в древности использовались обработанные нагретые булыжники, а позднее одежду разглаживали сковородой, нагретой на горячих углях, или рубелем.

Впервые утюг - подобный тому, каким мы его знаем сегодня, был зарегистрирован в книге расходов при царском дворе. В тот же день он появился в продаже. Это был 10-килограммовый монолитный предмет, цена которого составляла 5 алтынов. Первый официальный утюг грелся за счет угля, который загружали внутрь через откидывающуюся крышку. По бокам приспособления были отверстия, чтобы раздувать угли.

В корпусе утюгов следующего поколения находилась металлическая трубочка для подсоединения к газовому баллону, а на крышке утюга был расположен насос. Были придуманы и спиртовые утюги, но просуществовали они недолго - из-за дефицита спирта в те времена.

До изобретения электричества утюг считался роскошью и многим был просто не по карману (его стоимость была равна цене за стадо овец). Когда появился ток, утюг модифицировали, и цена на него значительно упала. Сейчас утюг является неотъемлемой частью повседневной жизни каждого.

Выставка "Чудеса рукоделия"

Урок мужества 14.02.2020